مجموعه غارهای داش كسن

این مجموعه در 10 كیلومتری جنوب شرقی سلطانیه ، در نزدیكی روستای ویر ، از توابع همین بخش قرار گرفته است. این مجموعه در محوطه ای به شكل مستطیلی ناقص ، به طول 400 متر و عرض 50 تا 300 متر ، دیده میشود.

در درون این مجموعه ، سه غار نسبتا" عمیق در دل كوه كنده شده است كه كنده كاری های زیبایی دارند. از نقش های این كنده كاریها ، میتوان به دوتصویر اژدها كه در مقابل یكدیگر به شكل قرینه حك شده اند و طول هریك 5/3 متر است ، اشاره كرد . در طرفین این نقشها ، محراب های زیبای نقش داری با طرح های اسلیمی ، گل و بوته و مقرنس های سنگی كنده كاری شده اند . مجموعه آثار كنده كاری این محل ، یادگار هنرمندان چینی است كه به فرمان اولجایتو از چین فرا خوانده شده بودند.

بر اساس فرضیه ای ، غارهای " داش كسن " در دو دوره تاریخی جدا از هم مورد استفاده قرار گرفته است. در دوره نخستین ، این غار نیایشگاه آئین مهرپرستی در عهد ساسانی بوده است ، اما از این دوره آثاری بجای نمانده است . دوره دوم كه نقش های اژدها ، برگ مو ، پیچك و طرحهای اسلیمی ، یادگار آن دوره است ، به دوران فرمانروایی ایلخانان تعلق دارد. سنگهای سبز بكار گرفته شده در حصار ارگ سلطانیه ، مطمئنا" از محل تاریخی داش كسن (سنگ بر) بریده شده است.در نتیجه برش و انتقال سنگ ، فضای لازم جهت كنده كاری و دخمه سازی در این محل فراهم شده و این مكان با اندكی تغییرات به آرامگاه تبدیل شده است . بنابراین ، محوطه تاریخی داش كسن را می توان در ردیف آرامگاه های دوره ایلخانی نیز طبقه بندی كرد.

معبد صخره‌ای داش كسن كه به معنای سنگ تراشیده یا بریده سنگ می‌باشد در جنوب شرقی روستای ویر در سینه‌كش ارتفاعات محلی سلطانیه قرار دارد ، در این معبد علاوه بر استفاده از فن‌آوری پیشرفته زمان كه پیامد رشد و تكامل فن سنگ‌تراشی با ابزار فلزی است ، انتخاب مناسب‌ترین نقطه نسبت به نقاط همجوار نمودار توجه و آشنایی كامل سازندگان آن با دانش زمین‌شناسی و معدن‌شناسی است .

به نظر می‌آید هنرمندان خلاق معبد صخره‌ای در خلق حجاریها و كنده‌كاریهای زیبا كه در غرب و شرق این نیایشگاه گسترده شده علاوه بر مهارت در تكنیك سنگ‌تراشی از پاره‌ای اصول پیكرتراشی نیز الهام گرفته‌اند .

ظهور و پیدایش این معبد صخره‌ای را می‌توان با توجه به شكل معماری ( چلیپائی ) آن و وجود فضاهایی مانند مهرابه‌های مهرپرستان به سده‌های اول و دوم میلادی بازگرداند و از سوی دیگر نحوه پرداخت نقوش آن متأثر است از اوضاع اجتماعی ایران قرن هشتم هـ . ق . نقوش حجاری شده اژدها ، طرحهای گیاهی ، ردیفی از بن نگاره‌ها بر روی گلدانهایی در دو سوی طاق هلالی كه در دهه‌ها و سده‌های بعد ، این شیوه تزئینی را بر گرداگرد ایوانهای مساجد می‌بینیم ، همراه با محرابیهایی با تزئینات مقرنسی ، آمیزه‌ای از هنر ایران و چین را با مفهوم و محتوایی دیگر بوجود آورده . اژدهای نقش شده بر پیكره صخره‌ای داش كسن كه در هنر و اندیشه ایرانی مظهر ظلم ، ستم و پلیدی است با نفوذ قوم فاتح همچون محافظ همیشه بیدار كه نشان از ارزانی ، خیر ، بركت ، دولت و سلطنت دارد در هنر ایران جای می‌گیرد .

منبع: تبیان زنجان

تهیه و تنظیم: زهره حضرتی