جنایتی در جوار ضامن آهو

بازخوانی واقعه 10دی1357

«علی جان سکندری» پژوهشگر و نویسنده کتاب «یکشنبه خونین مشهد» (انتشارات مرکز اسناد انقلاب اسلامی، 1384) در گفت وگویی با روز نامه خراسان ابعاد مختلف واقعه 10 دی مشهد را بررسی می کند. او معتقد است: رسانه های سراسری تاکنون کمتر به وقایع و مبارزات مردم در شهرستان ها پرداخته اند و به نوعی از آن غافل شده اند. به گفته وی حوادث 9 و 10 دی در مشهد حدود 200 شهید و بیش از 500 مجروح در برداشته است. این گفت وگو را با هم می خوانیم.

دی ماه 57 اوج تظاهرات مشهدی ها :

سکندری می گوید : در سال57 مبارزات مردمی علیه رژیم گسترده تر می شد و خیابان ها و میدان های شهر مشهد هر روز شاهد تجمعات و صحنه های جنگ و درگیری بین ماموران و انقلابیون بود که حاصل آن شهادت و مجروح شدن جمعی از زنان و مردان انقلابی توسط نظامیان رژیم بود. تا قبل از حادثه نهم و دهم دی ماه، مردم مشهد همراه با مردم سراسر کشور اعتصاب ها و اعتراض های خود را به حکومت پهلوی اعلام می داشتند. اوج تظاهرات مردم مشهد علیه رژیم در دی ماه 57 رخ داد. حوادث خونین دوم و پنجم دی ماه و دیگر حوادث در آن روزها، از سویی از زنجیره ای بودن حرکات و سیاست های سرکوب گرانه رژیم و درماندگی دستگاه حاکم در مقابل قیام گسترده مردم حکایت داشت و از طرفی عزم ملت را در سرنگونی رژیم نشان می داد. وقایع نهم و دهم دی ریشه در رویدادهای پیش از آن داشته است.

تظاهرات دوم دی ماه :

تظاهرات صبح و عصر دوم دی ماه 57 : در راهپیمایی صبح اقشار مختلف در خیابان ها حضور می یابند که شهید هاشمی نژاد در اجتماع آنان سخنرانی می کند و عصر این روز نیز اطراف خانه آیت ا... شیرازی، مسجد کرامت (چهارراه شهدا) و میدان شهدا تظاهراتی برپا می شود و ماموران رژیم برای متفرق ساختن تظاهرکنندگان، تیراندازی می کنند که متاسفانه تعدادی هم شهید و مجروح می شوند.  در پی این وقایع و همچنین حوادث دیگر شهرها امام خمینی(ره) در پیامی به مناسبت کشتار بی رحمانه مردم در قم و چهلمین روز کشتار مردم در صحن امام رضا(ع) و هفتمین روز کشتار در مشهد و دیگر شهرستان های ایران، روز نهم دی ماه را عزای عمومی اعلام می کنند و علمای مشهد هم بیانیه های جداگانه ای صادر کردند.

راهپیمایی مردم در 5 دی ماه :

مردم مشهد برای اعتراض به کشتار دوم دی ماه دست به تظاهراتی گسترده می زنند که در پایان این راهپیمایی در بیمارستان امام رضا(ع)، شهیدهاشمی نژاد سخنرانی کوبنده و افشاگرانه ای علیه رژیم می کند.

وقایع نهم دی ماه :

این روز نیز در تاریخ شهر مشهد از اهمیت ویژه ای برخوردار است که تاکنون کمتر بدان پرداخته شده است.روز نهم با راهپیمایی چند صدهزار نفری مردم همراه شد. در این روز مسیر راهپیمایی برخلاف روزهای قبل از حرم مطهر آغاز شد و در استانداری خراسان پایان یافت. جمعیت به حدی بود که تمام خیابان امام رضا(ع) (تهران سابق) و پیاده روها مملو از جمعیت تظاهرکنندگان بود.وی در ادامه بیان حوادث روز نهم به فتح ساختمان استانداری خراسان اشاره می کند و چنین می افزاید: با توجه به این که کارکنان استانداری روزهای قبل با مردم اعلام همبستگی کرده بودند، رهبران جریان مبارزات مشهد تصمیم گرفتند برای تصرف آخرین پایگاه سیاسی شهر، راهپیمایی را در استانداری خاتمه دهند.

حضور نیروها و تانک های ارتشی در مقابل استانداری از نکات قابل توجه این روز است.او به خاطرات مقام معظم رهبری حضرت آیت ا...خامنه ای اشاره می کند و می گوید: ایشان با بیان وضعیت حضور مزدوران شاه مقابل استانداری و چندین احتمال می فرمایند «احتمال سوم این بود که آن ها قصد سویی دارند و به نیت بدی آمده اند. لازم بود به هر حال هر چه زودتر تحقیق کنیم که مسئله چیست. تصمیم بگیریم، اگر چه احتمال همبستگی خیلی ضعیف بود، چون تانک ها آمده بودند و با تانک کسی نمی تواند اعلام همبستگی کند.»«علی جان سکندری» پس از بیان احتمالات مختلف می افزاید: پس از این که گروهی دیگر از تانک ها و نفربرهای ارتش به داخل جمعیت مقابل استانداری آمدند، شوروشوق مردم از همبستگی ارتش تداوم نیافت و عرصه خیابان به جنگ و گریز تبدیل شد. حدود ده نفر از مردم در این حمله شهید و تعداد زیادی نیز مجروح شدند.

عصر نهم

انهدام ساختمان انجمن ایران و آمریکا، آتش سوزی چندین کلانتری، فتح زندان بانوان و... را از اقدامات مردم در روز نهم دی ماه می توان نام برد.

رهبران جریان انقلابی مردم مشهد شب دهم و پس از وقایع روز نهم، در منزل آیت ا... سیدعبدا... شیرازی جلسه ای تشکیل می دهند تا شرایط پیش آمده را بررسی کنند.

یکشنبه خونین مشهد، شهادت200 نفر :

عمال رژیم در راستای دستورات تیمسار اویسی مبنی بر کشتار گسترده در سطح شهر مشهد صبح دهم اقدام به سازماندهی کردند. در واقع آن ها مصمم بودند از مردم به دلیل تظاهرات روز قبل انتقام بگیرند.  یکی از مجروحان ده دی ، کشتار مردم را این گونه توصیف می کند: «مثل هر روز راه افتادیم به طرف چهارراه شهدا که مبداء هر روز ما بود و از آن جا به طرف خیابان امام حرکت کردیم. در همین حال شنیدیم که از طرف مقابل لشکر ماشین های ارتشی و تانک های زره پوش به این طرف می آیند و مردم را به گلوله می بندند. به باغ ملی که رسیدیم صدای گلوله ها به گوش می رسید و رگبار مسلسل قطع نمی شد. همه را به گلوله می بستند. کشتار وحشیانه ای جلوی نانوایی چهارراه لشکر به وقوع پیوست. کم کم مردم متفرق شدند من و دوستم عباس گفتیم ما چیزی نداریم که در مقابل اسلحه از خود دفاع کنیم. پشت درختی سنگر گرفتیم، تانک ها رسیدند و دیدم یک نفر روی تانک ایستاده است و به هر کسی که می رسید شلیک می کرد.

منبع :

روزنامه خراسان

تنظیم برای تبیان :

بخش هنر مردان خدا - سیفی