از فیل نترس خدا باتوست!

یورش ابرهه به مكه معظمه برای نابودی كعبه - 53 سال پیش از هجرت

ابرهة بن صباح، از فرماندهان نظامی حبشه در سرزمین یمن بود، كه با پشتیبانی های مستقیم كشور حبشه و حمایت های غیر مستقیم امپراتوری روم شرقی در آن سرزمین، زمامداری می كرد و دین مسیحیت را تبلیغ می نمود. وی، در یمن فشار سنگینی بر اهالی این منطقه اعمال می كرد و بسیاری از مخالفان خود را از هستی ساقط و بسیاری دیگر را دستگیر و به عنوان برده به فروش می رسانید و به سرزمین های حبشه، شمال افریقا و امپراتوری روم منتقل می كرد.

ابرهه، در "صنعا" پایتخت یمن، كلیسای مجلل و زیبایی ساخت و نام آن را "قلیس" گذاشت و طی دستورالعملی، به تمامی عرب ها و ساكنان جزیرة العرب فرمان داد كه برای زیارت و عبادت خداوند متعال به این كلیسا رفته و از بت خانه ها و دیگر اماكن مذهبی، از جمله كعبه (خانه خدا) دست بردارند. در غیر این صورت با مجازات سنگینی روبرو خواهند شد.

اهالی یمن از ترس جنایت كاری های وی، به فرمانش گردن نهادند ولیكن سایر عرب های جزیرة العرب، به آن اعتنایی نكرده و به عبادت گاه های خویش اهمیت می دادند. مردی از طایفه "بنی فقیم" و یا "بنی مالك" جهت بی اعتبار كردن كلیسای قلیس، از سوی برخی از عرب های متعصب، ماموریت یافت كه به صنعا رفته و با نجس كردن محیط این كلیسا، بر آن بی حرمتی نماید و از اعتبارش در نزد مردم بكاهد.

ابرهه، كه برای خون ریزی و انتقام جویی به دنبال بهانه می گشت، سوژه مهمی یافت و با این رفتار تحقیر آمیز عرب ها، خشمگین شد و در صدد انتقام بر آمد. وی، لشكری آراست و به قصد تخریب خانه خدا (كعبه معظمه) راهی مكه شد و در سر راه خویش به قتل و غارت پرداخت و وحشت عظیمی در آن ناحیه پدید آورد و همین كه وارد اراضی اهالی مكه گردید، چهار پایان آنان، اعم از شتر، اسب و گوسفند را غارت كرد. از جمله دویست شتر، متعلّق به عبدالمطلّب را به تاراج برد.

وی، به اهالی مكه پیام فرستاد كه قصد نابودی كعبه را دارد، اگر مردم مكه به دفاع برخیزند، تمامی آنان را قتل عام و زنان و فرزندانشان را به اسیری خواهد گرفت. مردم مكه، به گفت و گو و مشورت پرداختند و در آغاز تصمیم به دفاع گرفتند، ولی با استدلال ها و مصلحت اندیشی های عبدالمطلب از این تصمیم منصرف شده و به توصیه وی، به كوه ها و درّه های اطراف مكه پناهنده شده و خود را از رویارویی با سپاهیان حبشی دور نگه داشتند.

عبدالمطلب، مهتر و بزرگ قریش و جدّ پیامبر خدا(ص) كه با این تدبیر و دور اندیشی، خدمتی بزرگ به مكه و مكیان كرد، معتقد بود كه صاحب خانه، از خانه خویش دفاع و پاسداری خواهد كرد و بینی متجاوزان و سركشان را به خاك خواهد مالید.

با این حال، عبدالمطلب به همراه چند تن از بزرگان قریش به نزد ابرهه رفت و او را از تخریب خانه خدا بازداشت و از او خواست كه به دیار خود برگردد و اموالی كه از مردم غارت كرده است، به آنان برگرداند. ولی ابرهه، به هیچ وجه راضی به بازگشت بدون دستیابی به مقصودش نبود و اصرار بر تخریب خانه خدا داشت.

عبدالمطلب پس از گفت و گو با ابرهه، به مسجدالحرام برگشت و در كنار خانه خدا به نماز و مناجات پرداخت و سپس حلقه در خانه خدا را گرفت و با سرودن شعری حماسه ای از خدای منان درخواست كرد كه شرّ ابرهه را به خودش برگرداند و نگذارد آن نابكار، آسیبی به كعبه وارد سازد.

ابرهه، پس از آن كه از عدم مقاومت مردم اطمینان حاصل كرد، دستور پیش روی و تخریب خانه خدا را صادر كرد و در اندك مدتی، هزاران نفر از سپاهیان فیل سوار حبشی به سوی خانه خدا به راه افتادند و با سر و صدای خویش و نعره اسبان و نفیر شتران و فیل های خود وضعیت عجیبی پدید آوردند.

ولی هنوز به كعبه نزدیك نشده بودند، كه یك باره مشاهده كردند فوجی پرنده از سمت دریا پدیدار شده و بر بالای سرشان به پرواز درآمدند و آنان را از آسمان سنگ باران كردند. هر پرنده ای بر منقار و پاهای خود، چند عدد سنگریزه حمل كرده و هر یك از آن ها را بر سر یكی از سپاهیان ابرهه می انداخت و او را از هستی ساقط می كرد.

سپاهیان ابرهه، مات و مبهوت شده و به یكدیگر پناهنده و سپس پراكنده می شدند و هر كدام به جانبی پناه می آوردند، ولی نمی توانستند از حملات بی امان پرندگان سنگ انداز رهایی یابند. در اندك مدتی، سپاهیان ابرهه متلاشی گردید و تعداد زیادی از آنان به هلاكت رسیدند و عده ای اندك موفق به فرار شده و به سوی یمن عقب نشینی كردند. ابرهه نیز از جمله فراریان بود كه با بدن زخمی و خون آلود، به سوی یمن برگشت و در آن جا حالش وخیم تر شد و قلبش در سینه اش بشكافت و با سرافكندگی تمام به هلاكت رسید.

بدین گونه، همان طوری كه عبدالمطلب پیش بینی كرده بود، صاحب كعبه از خانه خود محافظت كرد و گردنكشان و جباران را درس فراموش نشدنی آموخت و معجزه ای بزرگ را آشكار ساخت، تا دلیلی بر وحدانیت آفریننده جهان باشد. این واقعه، چون اهمیت به سزایی در نزد عرب ها داشت، آن را مبدا تاریخ خود قرار داده و آن سال را "عام الفیل" نامیدند.

در آن هنگام، حضرت محمد(ص) در رحم مادرش حضرت آمنه(س) بود و پس از دو ماه و هفده روز بعد، دیده به جهان گشود و بدین جهت، سال تولد آن حضرت را، نخستین سال عام الفیل بر شمرده اند. (1)

خداوند متعال در قرآن كریم به ماجرای ابرهه و فیل سواران حبشه، اشاره كرد و سوره ویژه ای با نام "سورة الفیل"، نازل فرمود. (2) به راستی داستان اصحاب فیل، عبرتی برای تمامی هواپرستان و دنیا طلبانی است كه برای چند صباحی زندگی ظالمانه و ستمگرانه خویش، هر ارزشی را زیر پا نهاده و به هر عمل ننگینی اقدام می كنند.

ابوذر رضاسلطانی/گروه دین واندیشه تبیان

پی نوشت:

1- نك: بحارالانوار (علامه مجلسی)، ج 65، ص 230؛ تاریخ ابن خلدون، ج1، ص 64؛ مجمع البیان (علامه طبرسی)، ج 10-9، ص 820؛ فرازهایی از تاریخ پیامبر اسلام ص (جعفر سبحانی)، ص 46؛ المبعث و المغازی (أبان بن عثمان احمر)، ص 36 این سوره كوچك، 5 آیه دارد و یكصد و پنجمین سوره قرآن كریم است و در آغاز آن آمده است: اَلَم تَرَكَیفَ فَعَلَ رَبُّكَ باَصحابِ الفیلِ …