جهنم هم چشم و گوش دارد!

خداوند در آیات سوره «فرقان» مى فرماید: «ما براى كسى كه قیامت را انكار كند آتش سوزانى مهیا كرده ایم» (وَ أَعْتَدْنا لِمَنْ كَذَّبَ بِالسّاعَةِ سَعِیراً).

آن گاه توصیف عجیبى از این آتش سوزان كرده، مى گوید: «هنگامى كه این آتش آنها را از راه دور ببیند چنان به هیجان مى آید كه صداى وحشتناك و خشم آلود او را كه با نفس زدن شدید همراه است، مى شنوند»! (إِذا رَأَتْهُمْ مِنْ مَكان بَعِید سَمِعُوا لَها تَغَیُّظاً وَ زَفِیراً).

در این آیه تعبیرات متعدد گویائى است كه، از شدت این عذاب الهى خبر مى دهد:

1 ـ نمى گوید: آنها آتش دوزخ را از دور مى بینند، بلكه مى گوید: آتش آنها را مى بیند، گوئى چشم و گوش دارد، چشم به راه دوخته و انتظار این گنهكاران را مى كشد!

2 ـ نیاز به این ندارد كه آنها نزدیك آن شوند، تا به هیجان در آید، بلكه از فاصله دور ـ كه طبق بعضى از روایات یك سال راه است ـ از خشم، فریاد مى زند.

3 ـ از این آتش سوزان، توصیف به «تغیّظ» شده است، و آن عبارت از حالتى است كه انسان، خشم خود را با نعره و فریاد آشكار مى سازد.

4 ـ براى آتش دوزخ، «زفیر» قائل شده، یعنى شبیه آن حالتى كه انسان نَفَس را در سینه فرو مى برد، آنچنان كه دنده ها به طرف بالا رانده مى شوند و این معمولاً در حالى است كه انسان بسیار خشمگین مى گردد.

مجموع این حالات نشان مى دهد: آتش سوزان دوزخ، همچون حیوان درنده گرسنه اى كه در انتظار طعمه خویش است، انتظار این گروه را مى كشد (پناه بر خدا).

این وضع دوزخ است به هنگامى كه آنها را از دور مى بیند، اما وضع آنها در آتش دوزخ را چنین توصیف مى كند: «هنگامى كه در مكان تنگ و محدودى از آتش ـ در حالى كه در غل و زنجیرند ـ افكنده شوند فریاد واویلاشان بلند مى شود» (وَ إِذا أُلْقُوا مِنْها مَكاناً ضَیِّقاً مُقَرَّنِینَ دَعَوْا هُنالِكَ ثُبُوراً).

این به خاطر كوچك بودن دوزخ نیست; چرا كه طبق آیه 30 سوره «ق» «هر چه در قیامت، به جهنم مى گوئیم: آیا پر شده اى؟ باز بیشتر طلب مى كند» (یَوْمَ نَقُولُ لِجَهَنَّمَ هَلِ امْتَلَأْتِ وَ تَقُولُ هَلْ مِنْ مَزِید).

بنابراین، مكان وسیعى است اما آنها را در این مكان وسیع آنچنان محدود مى كنند كه طبق بعضى از روایات، وارد شدنشان در دوزخ همچون وارد شدن میخ در دیوار است!.

ضمناً، واژه «ثُبُور» در اصل به معنى «هلاك و فساد» است، و به هنگامى كه انسان در برابر چیز وحشتناك و مهلكى قرار مى گیرد، گاهى فریاد «وا ثبورا»! بلند مى كند، كه مفهومش «ای مرگ بر من» است.

اما به زودى به آنها گفته مى شود: «امروز یك بار «وا ثبورا» نگوئید، بلكه بسیار ناله «وا ثبورا» سر دهید» (لاتَدْعُوا الْیَوْمَ ثُبُوراً واحِداً وَ ادْعُوا ثُبُوراً كَثِیراً).

و در هر حال، این ناله شما به جائى نخواهد رسید و مرگ و هلاكى در كار نخواهد بود، بلكه باید زنده بمانید، و مجازات هاى دردناك را بچشید.

این آیه در حقیقت شبیه آیه 16 سوره «طور» است كه مى فرماید: اصْلَوْها فَاصْبِرُوا أَوْ لاتَصْبِرُوا سَواءٌ عَلَیْكُمْ إِنَّما تُجْزَوْنَ ما كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ: «در آتش دوزخ بسوزید، مى خواهید شكیبائى كنید یا نكنید، براى شما تفاوتى نمى كند، شما جزاى اعمال گذشته خود را مى بینید».

در این كه گوینده این سخن با كافران كیست؟ قرائن نشان مى دهد، فرشتگان عذابند; چرا كه سر و كارشان با آنها است.

و اما این كه چرا به آنها گفته مى شود: یك بار «وا ثبورا» نگوئید، بلكه بسیار بگوئید، ممكن است به خاطر این باشد كه عذاب دردناك آنها موقتى نیست كه با گفتن یك «وا ثبورا» پایان یابد، بلكه، باید در طول این مدت همواره این جمله را تكرار كنند.

به علاوه، مجازات الهى درباره این ستمگران جنایتكار آنچنان رنگارنگ است كه در برابر هر مجازاتى، مرگ خود را با چشم مى بینند و صداى «وا ثبورا» ایشان بلند مى شود، و گوئى مرتباً مى میرند و زنده مى شوند.

منبع: تفسیر نمونه، جلد 15، صفحه 47.

تنظیم برای تبیان: الف_شکوری