نگاه دانشمندان غیر مسلمان به شیخ مفید
به طور اجمال نظریاتی که خاورشناسان درباره شیخ مفید(ره) ارائه کردهاند عبارت است از:
2- کلام و عقائد شیعه در عصر شیخ مفید تدوین و بیان شد.
3- شیخ مفید، نماینده گرایش عقلی در مذهب شیعه اثنا عشری میباشد.
4- شیخ مفید تحت تاثیر معتزله و مقابله با او بوده است.
5- مفید، الهامبخش علمای شیعه پس از خود بوده است.
در اینجا به چند نمونه از نقل قولهای دانشمندان غیر مسلمان درباره شیخ مفید(ره) اشارهای خواهیم داشت:
دائرة المعارف اسلام
این دائرة المعارف در شهر لیدن در هلند به چاپ رسیده و هدف عمده آن شناخت اسلام برای مقابله با خطر هجوم ترکهای مسلمان به اروپا بود. در این دائرة المعارف آمده است:
«مفید ابو عبدالله محمد بن محمد بن نعمان حارثی "ابن معلم" نیز خوانده میشود، یکی از علمای اثنی عشریه در بغداد در زمان حکومت آل بویه در اواخر سال 333 یا 338 قمری متولد شد و نسب او به یک خاندان قرشی میرسید و چنانکه لقب دوم او نشان میدهد به خاطر دانش خود محترم بود.
لقب او نشانه آن است که وی استادی گردید که همه علمای قرون بعدی از او بهرهمند گشتند او در مسائل سیاسی کمتر فعال بود ولی مولف برجستهای به شمار میآمد. رساله او اغلب در پاسخ سوالاتی است که از موصل، جرجان، دینور، رقه، خوارزم و مصر به او رسیده است.
مفید رسالههایی نیز بر رد جعفر بن حرب، ابن کلاب، کرابیسی، معتزله، زیدیه، پیروان حلاج، حنابله، جاحظ و عثمانیه نوشت. شمار تالیفات او تقریبا به دویست اثر میرسد. گذشته از آنها که در کتابخانههای اروپا نگهداری میشود، آثار مخطوطی نیز در کتابخانههای شیعه وجود دارد. در میان آنها رسالههایی در فقه و اصول مانند اجماع و فروع مثلا احکام ارث و حج و نیز در مفاهیم فلسفی مثل غیبگویی، صفت حادثیت و ... وجود دارد. او بیشتر به مسائل تشیع میپرداخت و چنانکه عناوین برخی از کتابهای وی و تاثیرش بر مولفین بعدی نشان میدهد مسائل نبوت مانند مساله عاطفی "ایمان ابوطالب" برای شیعه، "امامت علی(علیهالسلام) و برتری امامان بر فرشتگان" را مورد بررسی قرار داد. مفید طبعا به مسائل ویژه اثنی عشریه مانند غیبت امام، تحریم ذبیحه اهل کتاب نیر پرداخته است. او همچنین مناسک ویژهای برای زائران اماکن مقدسه شیعه نوشته است."
آنا کیس لمبتون
این نویسنده انگلیسی مدتی در ایران بوده و در مسئولیتهای گوناگون از جمله وابسته مطبوعاتی سفارت انگلیس در ایران به کار مشغول بوده و یک بار نیز توسط محمدرضا شاه از ایران اخراج گشته است. ایشان در مطالعات ایران شناسی و استاد دارای تالیفاتی نیز میباشد.
خانم لمبتون با سیری که در کتاب "اوائل المقالات" شیخ مفید داشته است، عقیده عصمت ائمه و لزوم آن و نیز اسامی ائمه تا امام دوازدهم و دیدگاههای مختلفی درباره امامت در زمان شیخ مفید را نقل میکند و سپس به بررسی نظریه لطف از دیدگاه شیعه و نیز نقش فقها در هدایت و اداره حکومتهای شیعی میپردازد. و خلاصه شیخ مفید را یکی از برجستهترین فقها و متکلمان شیعه و در ردیف علمای طراز اول شیعه در قرن چهارم و پنجم میشناسد.
مارتین مکدرموت
این نویسنده بریتانیایی در سال 1971 میلادی در آمریکا تحقیقات خود درباره نظریات کلامی شیخ مفید به پایان رسانده و در کتابی منتشر ساخته است که در زبان فارسی به نام "اندیشههای کلامی شیخ مفید" ترجمه شده است.
این نویسنده درباره شیخ مفید مینویسد: "شیخ مفید در زمان خود یکی از بزرگترین علمای شیعه دوازده امامی به شمار میرفت و مذهب معتزله با او تقابل داشت... و این درست واضح میکند که او با یکی از معتزلین به نام "عبدالجبار" که همزمان وی بوده است، اختلاف رای داشت، و مقام عالی شیخ مفید در علم کلام نزد شیعه بعد از مقارنت کردن با استاد خود ابن بابویه قمی و شاگردش سید مرتضی معلوم خواهد شد."
بطرس البستانی
این نویسنده مسیحی لبنانی در کتاب دائرة المعارف خود مینویسد: "ابن المعلم، عبارت است از ابوعبدالله محمد بن نعمان بغدادی که او را شیخ مفید مینامند. در دولت آل بویه مقامی والا داشت و عضدالدوله برای دیدار او به خانهاش میآمد. وی هفتاد و شش سال زندگی کرد و نوشتههای فراوانی دارد. او بسیار متواضع و اهل عبادت بود و به هنگام وفاتش حدود هشتاد هزار نفر از شیعیان او را تشییع کردند."
دومینیک سوردل
این نویسنده طی مقالهای تحقیقات خود را درباره شیخ مفید نوشته است. که این نوشتار یکی از بلندترین مقالات از نوع خود میباشد و در هشتاد صفحه به زبان فرانسه دیدگاه شیخ مفید درباره امامیه را مورد بررسی قرار داده است.
برگرفته از: دائرة المعارف الاسلام.
گروه دین و اندیشه تبیان، هدهدی .
