زبده ترین آیه قرآن

(2)

خداوند نور آسمانها و زمین است؛ مثل نور خداوند همانند چراغدانی است که در آن چراغی (پر فروغ) باشد، آن چراغ در حبابی قرار گیرد، حبابی شفاف و درخشنده همچون یک ستاره فروزان، این چراغ با روغنی افروخته می‌شود که از درخت پربرکت زیتونی گرفته شده که نه شرقی است و نه غربی؛ (روغنش آنچنان صاف و خالص است که) نزدیک است بدون تماس با آتش شعله‌ور شود؛ نوری است بر فراز نوری؛ و خدا هر کس را بخواهد به نور خود هدایت می‌کند، و خداوند به هر چیزی داناست.(نور/35)

اشاره:

در شماره نخست نوشتار حاضر گفته شد که برخی از صاحب نظران، آیه یاد شده را زبده ترین آیه قرآن بر شمرده اند و نیز برخی از اصحاب معرفت، آن را اعظم و اشرف آیات قرآن در باب توحید دانسته اند. در همان نوشتار، نکات و پیامهای ششگانه ای از آیه نور پیشکش حضورتان گردید، در مجال حاضر نکته های دیگری از این آیه با شما بازخواهیم گفت:

7)در جستجوی كمال، باید از شعله های پاك، نور گرفت و از چشمه های زلال آب نوشید (یوقد…یكاد…)

مولای متقیان علی (ع) میفرماید: بیایید راهكارهای سعادت و كمال خویش را از شعله مصباح زلالی كه در آن هیچ كدورتی نیست، سیراب سازید.

8)در راستای كمال ارزشها، انسان باید در ثمین و اكسیر احمر گردد، آن چنان غرق در امواج نور شود كه حتی بی نظیر گشته و جاذبه های وجود وشخصیتش، مردم را از شرق و غرب علم، به سوی او روانه سازد: ?…لا شرقیة و لا غربیة…?

در حدیث زیبایی از نبی اكرم(ص) چنین نقل شده است: لباس خود را بیارایید و تجهیزات خویش را سامان بخشید، به گونه ای كه میان مردم همچون خال روی صورت، نمودار باشید. این رهیافت، گرچه در جمال ظاهر و امور مادی توصیه شده است، ولی به طریق اولی در معنویت و جمال باطن، باید نمود بیشتری داشته باشد.

زین آتش نهفته كه در سینه من است   خورشید شعلهای است كه در آسمان گرفت

اگر لحظه ای چند، به ملاقات و مشاهد? افراد برجسته، وزین و دانشمند بروی، خواهی دید كه هم? افراد در یك نفرو تمام دهر در یك ساعت و تمام كر? زمین در یك خانه منحصر گشته است.

9)انسان باید در سیر و سلوك و پرواز به سوی ارزشها، روز به روز بر درجه نورانیت و شفافیت وجودش بیفزاید تا آنجا كه ذره ای كدورت و تیرگی در آینه قلبش نمودار نباشد: ?…یكاد زیتها یضیء…?

دل آین? صورت غیب است ولیكن                  شرط است كه در آینه زنگار نباشد

10)انسان باید در صعود به قل? كمال و ارزشها پیوسته تشنه و عاشق و شیدا باشد و شور و اشتیاق در او موج بزند.

مرا چون خلیل آتشی در دل است        كه پنداری این شعله بر من گل است

نه خـود را بر آتـش به خود میزنم         كـه زنـجـیـر شـوق اسـت بـر گـردنـم

باید با بلندای همت بر ثبات و استواری گامهایش بیفزاید.

مرا به همت مردانه دستگیر شوید               كه دست در كمر كوهسار خواهم زد

همین قدر كه سرم زین شراب گرم شود       نگاه كن كه چه با روزگار خواهم كرد

همچنین نباید از هیچ سختی بیمی به خود راه دهد!

یا رب این كعب? مقصود تماشا گه كیست    كه مغیلان طریقش گل و نسرین من است

11)در رویكرد كمالات و ارزشها، پیوسته باید مستعد و پذیرا بود، چنان فضا و شرایطی بر انسان حاكم شود كه اگر برقی جهید و نوری ساطع شد، فقط با یك اشاره شعله ور گردد?…الم یأن للّذین آمنوا ان تخشع قلوبهم لذكر اللّه وما نزل من الحق…? آیا وقت آن نرسیده است كه دلها در برابر یاد خدا و فرامین الهی خاشع گردد.

همتی مردانه می خواهد گذشتن از جهان        یوسفی باید كه بازار زلیخا بشكند

12)همچنان كه در مزین ساختن یك محیط، از انحاء حواس،بوی خوش، نغمه های زیبا، گـلهای رنگارنگ و گوناگون و…بهره میبرند، در راستای كمال و نورانیت نیز نباید تنها به یك پرتو و یك رنگ قانع شد، بلكه باید در ابعاد مختلف عرضی و طولی تا بی نهایت به دنبال انوار شتافت.

در حدیثی از امام باقر(ع) چنین می خوانیم: انسان مؤمن و وارسته، ورودش، خروجش، درون و برونش، عملش وگفتارش نور است، چنان كه در قیامت سرنوشتش به سوی نور خواهد بود.

یاسبو یا خم می یا قدح باده كنند                یك كف خاك در این میكده ضایع نشود

13)اگر كمالات ویژ? انسان توأم با یكدیگر گردند، جلوه زیباتری خواهند داشت، شكی نیست وقتی كه معارف علمی، با معارف دینی و اخلاقی توأم گردند، از جلا و نورانیت بیشتری برخوردار خواهند بود: ?…نور علی نور…?

همچنین وقتی نور علم و دانش با زیباییهای هنری توأم گردد، زیبایی و شكوه دیگری پیدا خواهد كرد. به عنوان نمونه، وقتی بلندای عرفان و حكمت یك عارف بلند پایه، با هنر توأم گشته، در قالب تمثیل و نظم درآید، به مراتب نسبت به زمانی كه در نثر سادهای ارائه شود، زیباتر خواهد بود.

در گلستان برِ محبوب نه یك گل به سزاست   چمنش از گل صد رنگ عطا خواهم كرد

14)همچنان كه وقتی ارزشهای با یكدیگر توأم گردد، نورانیت مضاعف خواهد شد، وقتی ضد ارزشها نیز افزون گردد، ظلمت و زشتی نیز مضاعف خواهدگشت. ?…ظلمات بعضها فوق بعض…?

كژرو و شب كور و زشت و زهر ناك                پیشـه او خستــن اجسـام پــاك

سر بكوب آن را كه سرّش این بُود                خلق و خوی مستمرش این بُـود

15)كمالات و ارزشهای انسانی در یكدیگر تاثیر متقابل خواهد داشت، نورانیت علم بر شكوفایی رفتار و گفتار انسان اثر میگذارد، همچنان كه نورانیت رفتار، علم و معرفت انسان را شكوفا می گرداند: ?…نور علی نور…?

امیرالمؤمنان (ع) میفرماید: علم، عمل را بانگ میزند، اگر اجابت كرد، میماند و گرنه كوچ خواهد كرد.

16)چرا در قرآن حكیم، هر كجا سخن از ظلمت است، به صورت جمع آورده می شود: «ظلمات» ولی واژه «نور»به صورت مفرد، گزینش می شود؟ شاید بدین جهت باشد كه نسبت به هر راه مستقیمی بینهایت كژ راهه و بیراهه وجود دارد. از این رو در هر مسیری یك راه نور نمایان است، ولی بینهایت، غیر متوازن وجود دارد. این است كه می بینیم در سراسر قرآن «ظلمات» به صورت جمع، ولی «نور»به صورت مفرد آورده می شود.

17)این گونه موفقیتها، الهی و ربانی است. مبادا انسان،لحظهای از مشیت و عنایت خدا غفلت ورزد:?…یهدی اللّه لنوره من یشاء…? خدا هر كه را بخواهد به نور خویش هدایت می كند و هرگز فراموش نكند كه ?…ذلك فضل اللّه یؤتیه من یشاء…?این گونه ارزشها و كمالات به فضل الهی است كه خدای سبحان به هر كس كه مشیتش تعلق گیرد، خواهد بخشید.

اگر او بر تو ببندد همه درها و گذرهـا            ره پنهان بگشاید كه كس آن راه نداند

18)به دنبال آیه نور، در آیه سی و هفتم،به چهار نمونه از ابعاد كمال و نورانیت اشاره شده است: بعد فكری، جوارحی، مالی و اعتقادی ـ ذكر، اقامه نماز، زكات و خوف از معاد ـ كه خدای سبحان نیز وعده می دهد، در ازای این نورانیت و جمال والایی كه تحصیل نموده اند، برترین جایگاه پاداش را به آنان عطا خواهد فرمود.

از طرفی در آیه مورد بحث، نور را در چند مرحله تشریح فرمود كه در نهایت، نور متراكم گشته و مبدل به«نور علی نور» شد و در آیه چهلم، ظلمت را در چند مرحله تشریح فرمود كه در نهایت، تاریكی و ظلمت متراكم گشته و مبدل به ?…ظلمات بعضها فوق بعض…? شده است.

مجموعه نكات مزبور، نشانگر آن است كه آیه نور، مثل افراد مومن، لایق و صاحب كمال است.

منبع: مجله بشارت، شماره71