بازدید :

تاریخ : پنج شنبه 1388/07/23

هفته بهداشت روان

روز 10 اكتبر هر سال میلادی (مطابق با 18 مهر ماه 1388) از طرف فدراسیون جهانی بهداشت روان *(WFMH) به عنوان "روز جهانی بهداشت روان " نامگذاری شده است.

این فدراسیون برای این روز در هر سال، یك شعار خاص را انتخاب می كند. شعار سال 2009 " سلامت روان در مراقبت های بهداشتی اولیه، افزایش خدمات درمانی و ارتقا سلامت روان " بود.

در ایران هفته پایانی مهر ماه (24 تا 30 مهر) به نام "هفته بهداشت روان" نام گذاری شده است.

بهداشت روان علمی است برای بهتر زیستن و رفاه اجتماعی كه تمام زوایای زندگی را در بر می گیرد. سازمان جهانی بهداشت، بهداشت روان را قابلیت ارتباط هماهنگ با دیگران، تغییر و اصلاح محیط فردی و اجتماعی و حل تضادها و تمایلات شخصی به طور منطقی، عادلانه و مناسب تعریف كرده است.

بهداشت روان، دانش و هنری است كه به افراد كمك می‌كند تا با ایجاد روش هایی صحیح از لحاظ روانی و عاطفی بتوانند با محیط خود سازگاری نموده و راه حل های مطلوب‌تری را برای حل مشكلاتشان انتخاب نمایند.

سازمان جهانی بهداشت، خواستار تخصیص خدمات و سرمایه گذاری های بیشتر در حوزه سلامت روان است.

سلامت روان به حالتی از سلامتی گفته می شود كه فرد به کمک آن به توانایی های خود پی می برد، بر استرس های طبیعی زندگی اش غلبه می كند، به طور مؤثر كار می كند و قادر به همكاری با اقشار جامعه است.

در حقیقت بهداشت روان را می توان یكی از قدیمی ترین موضوعات به شمار آورد، زیرا بیماری های روانی از زمان های قدیم وجود داشته، طوری كه بقراط حدود 400 سال قبل از میلاد معتقد بوده كه بیماری های روانی را مانند بیماری های جسمی باید درمان كرد.

تقریبا از سال 1930، یعنی بعد از تشكیل اولین كنگره بین المللی بهداشت روان بود كه این رشته بصورت جزئی از علوم پزشكی درآمد.

در سال 1948 در سومین كنگره بین المللی بهداشت روان كه در لندن تشكیل شد، اساس "فدراسیون جهانی بهداشت روان" بنیان گذاری شد و در همان سال این فدراسیون به عضویت رسمی سازمان یونسكو و سازمان جهانی بهداشت درآمد.

ویژگی افرادی كه از نظر روانی سالم هستند:

* احساس آرامش، امنیت و كفایت می کنند.

* توانایی های خود را در حد واقعی، ارزیابی می‌كنند، نه بیشتر و نه كمتر.

* به خود احترام می‌گذارند (Self- respect) و كمبودهای خود را می‌پذیرند.

* به حقوق دیگران احترام می‌گذارند.

* می‌توانند به دیگران علاقمند شوند و آن ها را دوست بدارند. می‌توانند احترام و دوستی دیگران را جلب كنند.

* می‌توانند نیازهای زندگی خود را برآورده سازند و برای سختی های زندگی خود، راه حلی پیدا می كنند.

* قادرند مسئولیت های روزمره ی خود را با انتخاب اهداف معقول پیش ببرند.

* طوری تحت تاثیر عواطف، ترس، خشم، عشق یا گناه خود قرار نمی‌گیرند كه زندگی شان آشفته شود.

نشانه هایی که درباره به خطر افتادن سلامت روان هشدار می دهند:

- احساس نگرانی و غمگینی و ترس دائمی و بدون دلیل

- از دست دادن سریع تعادل روانی

- بی خوابی های مكرر

- افسردگی و سرخوشی متناوب و به صورت ناتوان كننده

- بی‌علاقگی و تنفر دائمی نسبت به مردم

- آشفتگی زندگی

- عدم تحمل دائمی فرزندان

- همواره خشمگین شدن و بعد دچار پشیمانی گشتن

- دائما حق را به خود دادن و دیگران را ناحق شمردن

- احساس درد و شكایت های بی‌شمار بدنی كه علتی برای آن پیدا نمی شود

اگر شخصی وجود یكی از علائم فوق را در خود قطعی بداند، باید به روانشناس مراجعه کند.

افراد آسیب پذیر از نظر سلامت روان:

بیماران و معلولین روانی، عقب ماندگان ذهنی، بیماران صرعی، سالمندان، معتادان، بیكاران، فقیران، كودكان و نوجوانان، زنان باردار، افراد طلاق گرفته و داغدیده، افراد بی سرپرست، زندانیان و مهاجران.

قشر آسیب پذیر در الویت درمان قرار دارند.

انواع بیماری های روانی:

1- بیماری های عمده یا روان پریشی (Psychosis)

الف) روان گسیختگی (schizophrenia): شكاف شخصیت و عدم احساس واقعیت

ب) افسردگی ـ سرخوشی (Manic- depressive): افسردگی ژرف و هیجان شدید نوسان دار

ج) سوء ظن شدید و هذیان (paranoia): سوء ظن بی دلیل به همه چیز در چارچوب توهم

2- بیماری های غیر عمده

الف) روان نژندی یا نِوروز: از دست دادن توانایی واكنش مطلوب و هنجار در برابر موقعیت های گوناگون زندگی

ب) اختلالات شخصیتی: ناشی از تجربیات ناگوارو بد دوران كودكی

عوامل موثر در بروز بیماری های روانی:

بیماری های جسمی: آترواسكلروز عروق مغزی، سرطان ها، بیماری های متابولیك، برخی بیماری های اعصاب، بیماری های غدد درون‌ریز، صرع و ... .

وراثت: كودكی كه پدر و مادرش هر دو روان گسیخته اند، احتمال ابتلای او به روان گسیختگی، 40 برابر بیشتر از كودكان دارای پدر و مادر سالم است.

عوامل اجتماعی: نگرانی ها، تنش های عاطفی، ازدواج های اجباری، گسیختگی خانواده، فقر، شهرنشینی، صنعتی شدن جامعه، مهاجرت، عدم امنیت اقتصادی، طرد شدن، از یاد رفتن، ظلم و ... .

عوامل محیطی:

- سمومی مثل جیوه، دی‌اكسید كربن، منگنز، قلع، تركیبات سرب

- داروهایی نظیر باربیتورات ها، گریزوفولوین، الكل

- كمبودهای تغذیه ای مثل كمبود ویتامین B6 و ید

- عفونت ها مثل سرخك، سرخجه و عفونت های هنگام زایمان كه بر تكامل مغزی جنین و کودک تاثیر دارند.

- پرتوتابی (مثل عکسبرداری اشعه x) در هنگام تكامل عصبی جنین

حوادث و تصادفات: اعم از حوادث و بلایای طبیعی (مثل زلزله) یا ساخت دست بشر (مثل تصادف رانندگی)

مذهب: افراد مذهبی و مومن کمتر به بیماری های روانی مبتلا می شوند و نیز بهتر به درمان ها پاسخ می گویند.

پیشگیری از بیماری های روانی:

اولیه: مقاوم نمودن جامعه و قشر آسیب پذیر در مقابل اختلالات روانی از طریق دخالت در عوامل ژنتیکی ، محیطی و اجتماعی (مثل مشاوره قبل از ازدواج برای زوج ها)

ثانویه: جلوگیری از عوارض بیماری های روانی از طریق آموزش ، پیگیری موارد بیماری، بیماریابی در جامعه و ارائه خدمات درمانی

ثالثیه: پیشگیری از مزمن شدن اختلال روانی و کاهش ناتوانی های فردی و جمعی از طریق:

ـ شناسایی مبتلایان به اختلالات روانی مزمن

- حمایت از مبتلایان شناخته شده به منظور جلوگیری از عوارض احتمالی ناشی از اختلال مانند خودكشی، اعتیاد، فرار از منزل، فحشا و سایر انحرافات اجتماعی با درگیر ساختن خانواده ها و سایر مراجع ذیربط

ـ اقدامات عملی برای بازتوانی مبتلایان از طریق كاریابی، حمایت مالی و اشتغال در مراكز نیمه وقت

- ارائه خدمات مراقبتی

- تاسیس واحد های نوتوانی در بخش های روانپزشكی

- آموزش خانواده ها درباره ی نحوه برخورد با بیماران خود و مسئولیت پذیری آنها نسبت به بیماران.

* پی نوشت:

World Federation for Mental Health

گردآوری مطلب: نیره ولدخانی - سایت تبیان

منابع:

سایت دانشگاه علوم پزشکی تهران

سایت دانشگاه الزهرا

سایت دانشگاه علوم پزشکی ایران

سایت سفیر سلامت (دكتر مهدی پاك روان نژاد، دكتر مجید صادقی)