کی حرف تو گوشش نمیرود؟
قال امیرالمومنین علی (علیه السلام)
«ولا تكونن ممن لا تنفعه العظة الا اذا بالغت فى ایلامه، فان العاقل یتعظ بالاداب و البهائم لا تتعظ الا بالضرب»(1)؛ از كسانى مباش كه اندرز نمىپذیرند مگر هنگامى كه آزار و عذابى به آنها برسد. شخص عاقل، با ادب و ملایمت، اندرز مىپذیرد، و چهارپایان هستند كه جز با كتك، فرمان نمیبرند و به راه نمىآیند.
شرح حدیث
انسان كه برترین مخلوق خداوند است، و به همین جهت "اشرف مخلوقات" نام گرفته، و با سایر جانداران، تفاوتهاى بسیار دارد. یكى از مهمترین تفاوتهاى انسان با حیوان، این است كه حیوان بالعکس انسان اندرزپذیر نیست، و صاحب یا نگهبان حیوانات و چهارپایان، ناچار مىشوند كه به ضرب چوب و شلاق، آنها را به راه بیاورند و از خطر و ناراحتىها دور سازند.
انسان عاقل، میداند كه پدر و مادر، یا معلم، یا سایر بزرگترها، كه بیش از او دانش و تجربه دارند، جز خیر و صلاح او را نمیخواهند و به همین دلیل، هر گاه ببینند كه كودك خردسال یا شاگرد كوچكشان به راه خطا مىرود، او را اندرز میدهند و سعى مىكنند با ارشاد و راهنمایى، از خطا و خطرها، دورش كنند.
در چنین مواقعى، انسان اگر عاقل باشد، با زبان خوش و ملایم، اندرز بزرگترها را مىپذیرد و مؤدبانه به راهنمایى آنها گردن مىگذارد. اما گاهى، كسانى هم پیدا مىشوند كه بر خلاف انتظار اندرز افراد خیرخواه، خطاى خود را ادامه مىدهند.
حتما شما هم دیدهاید كه گاهى، پدر و مادر، مجبور مىشوند فرزند خود را، به خاطر آن كه با زبان خوش اندرز نپذیرفته است، با تنبیه بدنى و كتك و خشونت تربیت كنند. در حالی كه انسان عاقل، هرگز كارى نمىكند كه با او مانند حیوانات و چهارپایان رفتار كنند و با كتك به راهش بیاورند. بلكه با ادب و ملایمت، اندرز بزرگترها را مىپذیرد، و با خوبى و خوشى، به راهى میرود، كه سعادت و خوشبختى او، در آن است.
پینوشت:
1- نهجالبلاغه، نامه/31.
برگرفته از پندهاى كوتاه از نهجالبلاغه، هئیت تحریریه بنیاد نهجالبلاغه .
گروه دین و اندیشه تبیان، هدهدی .
