من و سرزمین مادری‌ام

چین خود را آماده برگزاری جشن‌های شصتمین سالگرد انقلاب كمونیستی خود می‌كند و صنعت سینمای این كشور و هنرمندان آن، نقش مهمی در برپایی این جشن‌ها دارند.

تحلیل‌گران سینمایی و سیاسی می‌گویند چه كسی فكر می‌كرد كه فیلمساز معترضی مثل ژانگ ییمو همكاری نزدیكی با مسئولان دولتی چین برای برپایی این جشن‌ها داشته باشد؟ این روزها در چین جنب‌وجوش خاصی در جریان است.

البته زندگی عادی مردم مثل گذشته ادامه دارد و در كوچه و خیابان، توجه اصلی مردم عادی به زندگی و كسب‌وكار است. شاید بسیاری از اهالی كشور چین اهمیت چندانی به شصتمین سالگرد انقلاب كمونیستی و جشن‌های مربوط به آن در این ماه ندهند، اما كمی آن‌سوتر از زندگی مردم عادی، رفت‌و‌آمدهای تند و تیز مقامات رسمی و دولتی حكایت از آن می‌كند كه قرار است اتفاق مهمی رخ بدهد. این اتفاق مهم برای آنها برپایی جشن‌های هنری، ورزشی و سیاسی برای بزرگداشت شصتمین سالگرد جنبشی است كه حاكمیت حزب كمونیست چین را بر این كشور پهناور تثبیت كرد.

برپایی المپیك 2008 در چین نشان داد (و به قول مسئولان رسمی ثابت كرد) كه كمتر كسی مثل دولت چین می‌تواند یك رویداد بزرگ عمومی را به خوبی سازمان‌دهی كند و جزئیات كار را خیلی خوب مورد توجه قرار دهد. به همین دلیل است كه دنیا با دقت خاصی نگاه خود را معطوف به جشن‌ها و برنامه‌های گسترده‌ای كرده كه حكومت چین به مناسبت شصتمین سالگرد انقلاب چپگرای خود برپا می‌كند. 60سال قبل در چنین روزهایی جمهوری خلق چین تأسیس شد و رهبران آن، قول خلق یك زندگی بهتر و سعادتمند‌تر را به مردم خود دادند.

طبق معمول، دنیای هنر و سرگرمی هم نقش كلیدی در این جشن‌ها ایفا می‌كند. روز كلیدی برای این جشن‌ها روز اول اكتبر است، یعنی زمانی كه یك رژه بزرگ و رسمی نظامی انجام می‌شود. مسئولان رسمی تمامی اخبار مربوط به این برنامه و جزئیات آن را كاملاً محرمانه نگه‌داشته‌اند. همزمان با این رژه، یكسری برنامه های تبلیغاتی دیگر هم انجام می‌شود. برای مثال گروه بزرگی از دهقانان با برپایی یك راهپیمایی بزرگ با مضمون «من و سرزمین مادری با یكدیگر رژه می‌رویم» با شعارهای انقلاب كمونیستی چین، تجدید عهد می‌كنند.

شاید در نگاه اول این برنامه هیچ ارتباطی با عالم سینما نداشته باشد، اما نام ژانگ ییمو فیلمساز جنجالی چین عامل وحدت دو دنیای سینما و سیاست می‌شود. او كه سال قبل طراحی و كارگردانی 2 مراسم افتتاحیه و اختتامیه المپیك را به‌عهده داشت (و با این كار خود از سوی تمام موافقان و مخالفان حكومت چین مورد تحسین و ستایش قرار گرفت) كارگردانی و طراحی این رژه را نیز برعهده دارد. وی خیلی مختصر و كوتاه به رسانه‌های گروهی گفته بود كه مراسم رژه حال و هوایی هنری و سینمایی خواهد داشت.

در عین حال، ییمو نمایش «توراندخت»‌را هم در استادیوم بزرگ شهر پكن روی صحنه می‌برد. این نمایش صحنه‌ای هم بخشی از جشن سالگرد انقلاب است.

به‌عهده‌گرفتن 2 وظیفه مهم در برنامه‌های جشن، باعث طرح سؤالاتی از سوی منتقدان هنری شد. آنها این پرسش را مطرح می‌كردند كه آیا ییمو می‌تواند چنین كارهای سختی را همزمان با هم انجام دهد و در عین حال، كارهایی مقبول و قابل‌تحسین به دوستداران دنیای هنر ارائه دهد؟

یكی از سایت‌های چینی چنین اظهارنظر كرد كه مراسم رژه رسمی روز اول اكتبر توسط دهقانان، خیلی شبیه كارهای بازیگران فیلم كمدی موزیكال موفق كمپانی والت‌دیزنی (مدرسه موزیكال3) خواهد بود، اما تفاوت اساسی بین این‌دو در آن است كه در این رژه، تعداد نوجوانان(كه كاراكترهای اصلی فیلم والت‌دیزنی بودند) بسیار كمتر است و به‌جای آن مردان و زنان زیادی به راهپیمایی می‌پردازند كه طرفدار دیدگاه‌های حزب كمونیست حاكم هستند. مسئولان رسمی از فیلمسازان دعوت كرده‌اند در این رژه شركت كنند و از آن، فیلم‌های مستند بگیرند. حتی از آنها خواسته شده كه فیلم‌های مستندی هم در این رابطه بسازند. حال باید منتظر ماند و دید اگر این فیلم‌ها ساخته شوند، حالتی تبلیغاتی مثل «پیروزی اراده» رنی  ریفنشتال خواهد داشت، یا موضوع خود را با لحنی معترض بیان خواهند كرد؟

این درحالی است كه ‌ فیلم تاریخی و پرهزینه «تأسیس یك جمهوری» ‌هم در ایام جشن‌ها به‌نمایش عمومی درمی‌آید؛ فیلمی كه از سوی بسیاری به‌عنوان یك فیلم تبلیغاتی ارزیابی و معرفی شده است. حتی خود دولتمردان چینی هم ابایی از آن ندارند كه در توصیف این فیلم بگویند یك كار پروپاگانداست. در جامعه‌ای كه جوانان آن به‌سرعت جذب اینترنت و بازی‌های رایانه‌ای و موبایلی می‌شوند، «تأسیس یك جمهوری» می‌خواهد قصه پیدایش انقلاب كمونیستی و تأسیس جمهوری خلق چین را به زبانی ساده، برای آنها تعریف كند.

بیش از 70 بازیگر  دو سینمای چین و هنگ‌كنگ نقش‌های مختلف فیلم را بازی كرده‌اند. در بین آنها نام‌های مطرحی مثل جت‌لی، جكی‌چان، ژانگ زی‌یی، استفن جو، لیون لای، دانی ین، گویه و ژائو‌وی دیده می‌شود. تعدادی از فیلمسازان مشهور چینی همچون چن‌كایگه و ژیائو فنگ هم در این فیلم به‌عنوان بازیگر، ایفای نقش كرده‌اند. سازندگان فیلم گوشه‌چشمی هم به مراسم و جوایز اسكار دارند و امیدوارند در رشته‌هایی مثل فیلمبرداری، گریم، طراحی صحنه و لباس نامزد دریافت جوایز شوند.

در عین‌حال، سازندگان فیلم با بهره‌گیری از چهره‌های محبوب تماشاگران چینی برای نقش‌های اصلی و متنوع آن، شرایطی را فراهم كرده‌اند كه تعداد بیشتری از تماشاگران به دیدن فیلم بیایند. درصورت بسیار پرفروش‌شدن «تأسیس یك جمهوری» تهیه‌كنندگان آن می‌توانند ادعا كنند، مردم عادی مشتاق شنیدن قصه‌ای تاریخی در رابطه با وقایع گذشته چین و تأسیس جمهوری خلق چین بوده‌اند. آنها در حقیقت با این كار، امتیاز مربوط به موفقیت فیلم را به نفع خود مصادره می‌كنند.

تبلیغات مربوط به فیلم در شرایطی تمام رسانه‌های گروهی را در خدمت خود گرفته است كه جایی برای پخش اخبار مربوط به پاكسازی تعدادی خانه در شهر پكن باقی نمی‌گذارد. طی چند هفته گذشته، تعداد زیادی تانك تعدادی از خانه‌های شهر را خراب كردند تا بتوانند پایتخت كشور را آماده برپایی جشن‌های انقلاب كمونیستی كنند. اما اوضاع به‌همین جا خاتمه نمی‌یابد، مسئولان شهر برای حفظ یكدستی وضعیت آب و هوایی، خود را آماده كرده‌اند تا به كمك تجهیزات جدید فنی و علمی، مانع از بارندگی ابرهایی شوند كه احتمالاً در روز رژه در آسمان پكن پدیدار می‌شوند!

یكی از منتقدین سینمایی در این رابطه می‌گوید: «این اخبار به همان اندازه كه خنده‌دار است، حال و هوای فانتزی هم دارد و می‌تواند یك سوژه خوب و جذاب برای فیلم سینمایی باشد. چنین فیلمی باید لحنی كمدی داشته باشد، هرچند كه خیلی جیمز‌باندگونه است. ولی فكر نمی‌كنم در بین مسئولان دولتی، كسی را بتوان پیدا كرد كه مشتاق سرمایه‌گذاری روی چنین پروژه‌ای باشد.»

امسال مسئولان رسمی چین، توجه ویژه‌ای به سینما و فیلم نشان داده‌اند. از قرار معلوم آنها جمله معروف لنین، رهبر انقلاب روسیه را كه می‌گفت «سینما برای ما مهم‌ترین هنرهاست» به‌خوبی به‌خاطر سپرده‌اند. برای همین است كه فیلم و سینما نقش مهمی در جریان برگزاری جشن‌های شصتمین سالگرد انقلاب كمونیستی چین بازی می‌كند. فیلم‌های سینمایی در طول روزهای جشن در همه جا حضور دارند و مسئولان دولتی برای اینكه مطمئن شوند مردم عادی در این ایام تماشای فیلم‌های سینمایی را از یاد نمی‌برند،  900هزار كوپن فیلم‌سینمایی در بین اهالی شهر پخش و تقسیم كرده‌اند. این كوپن‌ها مردم و تماشاگران سینما را تشویق می‌كند كه به دیدن فیلم‌های میهن‌پرستانه‌ای بروند كه در این ایام اكران عمومی می‌شوند.

«تأسیس یك جمهوری» روز هفدهم سپتامبر و كمی جلوتر از برگزاری جشن‌ها در چین ‌روی پرده سینماها رفت. هدف از این اقدام خلق یك جو و جریان تازه برای آن بود كه جامعه چین به سمت استقبال از جشن‌های پیش‌رو برود. این فیلم در اولین روز نمایش بیش از  2میلیون دلار فروش كرد، این رقم برای یك محصول چینی، یك ركورد تازه به‌شمار می‌آید. تعداد  1450سالن سینما این فیلم را نمایش می‌دهند. این رقم هم حكم یك ركورد را برای كل صنعت سینمای چین دارد. در چین تعداد  4100سالن سینما فعالیت دارد، كه این رقم نزدیك به نیمی از آن می‌شود.

هان سایپنینگ، كارگردان فیلم پیش‌بینی می‌كند كه این درام پرتنش تاریخی در طول نمایش عمومی خود  66میلیون دلار فروش كند؛ رقمی كه «تغییر‌شكل‌دهندگان‌2» با كسب آن در تابستان سال جاری، عنوان پرفروش‌ترین فیلم سال سینمای این كشور آسیایی را از آن خود كرد. قسمت دوم اكشن ماجراجویانه «تغییر‌شكل‌دهندگان» ماه جولای در چین اكران عمومی شد. این فیلم توانست خیلی سریع ركورد پرفروش‌ترین فیلم تاریخ سینماهای چین یعنی «تایتانیك» را بشكند. «تایتانیك» در سال 1998 حدود 60میلیون دلار فروش كرد.محصولات پرسروصدای جدید چینی در شرایطی ‌روی پرده سینماهای  این كشور می‌روند كه هنوز هم گروهی از هنرمندان كشور از سانسورهای موجود در كار خود گله و شكایت دارند.

مدیران دولتی از سال‌ها قبل قول كاهش سانسور را در رشته‌های ادبی و هنری داده‌اند، ولی هنرمندان می‌گویند نظارت دولتی هنوز به قوت خود باقی است و آنها برای ساخت محصولات جدید خود با مشكلاتی روبه‌رو هستند. چین كه با اتخاذ سیاست‌های جدید در زمینه سیاسی و اقتصادی قصد گسترش فعالیت‌های اقتصادی خود در سطح بین‌المللی را دارد، برای جلب نظر شركای غربی خود دست به یكسری تغییرات در داخل جامعه سنتی چین زده است.

این تغییرات در عین حال،‌ باعث خلق یك طبقه متوسط نسبتاً مرفه شده كه دوستدار یك زندگی تازه است. به صورت طبیعی، این قشر جدید می‌خواهد محصولات روز سینمای جهان را تماشا كند و چنین چیزی چندان باب طبع صنعت سینمای چین نیست. یك فیلمساز چینی كه نمی‌خواهد نامش فاش شود، می‌گوید: «ما هنوز آزادی‌های لازم را به دست نیاورده‌ایم و در همان حال، داریم تماشاگران خود را از دست می‌دهیم. چنین چیزی به‌نفع صنعت داخلی سینما نیست.»

تنظیم برای تبیان : مسعودعجمی