تبیان، دستیار زندگی
دعای روز پنجم ماه مبارک رمضان به صورت چند رسانه ای همراه با شرح اجمالی آن در پرتو قران
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

پیک رمضان(5)

دعای روز پنجم ماه مبارک رمضان

شرح دعا در پرتو قرآن

در دعای امروز، خواسته های ما از درگاه خداوند متعال، عبارتند از:

1.توبه و استغفار 2. نیل به مقام عبد صالح3. تقرب به درگاه حضرت باری.

اگر چه موضوعات یادشده هر کدام به تنهایی از اهمیت شایانی برخوردار است ، اما در این مجال مختصر تنها به شرح یکی از این عناوین (توبه) از منظر قران کریم می نشینیم.

حقیقت توبه

امام علی علیه السلام در تعریفی دقیق از حقیقت "توبه" می فرمایند:

« توبه پشیمانی به دل، طلب آمرزش به زبان، ترك گناهان با اعضا و جوارح و تصمیم به بازنگشتن به گناه است . » (1 )

توبه و استغفار یكى از حقایق بلند اسلام و از آموزه های مترقی قرآن کریم است که در بیش از هشتاد آیه از قران بر اهمیت آن انگشت تاکید نهاده شده است که از آن جمله است:

این همه تاکید و سفارش قرآن به مساله توبه، ما را بدین باور رهنمون می سازد که در آیین اسلام و از منظر قران، رجوع به پروردگار نه تنها مستحب که امری واجب است.

1. توبه بهتر است؛

فَإِنْ تُبْتُمْ فَهُوَ خَیرٌ لَكُمْ وَإِنْ تَوَلَّیتُمْ فَاعْلَمُوا أَنَّكُمْ غَیرُ مُعْجِزِی اللَّهِ (2)

خطاب به مشركان : اگر توبه كنید به نفع شماست و اگر سرپیچى نمایید ،بدانید شما نمى توانید خدا را ناتوان بسازید

2. خداوند مهربان است ؛

وَاسْتَغْفِرُوا رَبَّكُمْ ثُمَّ تُوبُوا إِلَیهِ إِنَّ رَبِّی رَحِیمٌ وَدُودٌ (3)

از پروردگار خود آمرزش بطلبید و به سوى او باز گردید كه پروردگارم مهربان و دوستدار است

3. خداوند توبه پذیر است ؛

أَلَمْ یعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ هُوَ یقْبَلُ التَّوْبَةَ عَنْ عِبَادِهِ (4)

آیا نمى دانند كه فقط خداوند توبه را از بندگانش مى پذیرد؟0

4. نا امید نباشید؛ 

قُلْ یا عِبَادِی الَّذِینَ أَسْرَفُوا عَلَى أَنْفُسِهِمْ لَا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ یغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِیعًا إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِیمُ (5)

بگو اى بندگان من كه بر خود اسراف و ستم كرده اید،از رحمت خداوند نومید نشوید كه خداوند همه گناهان را مى آمرزد ،همانا او آمرزنده و مهربان است

5. راه بازگشت براى خطاكاران باز است ؛ 

إِلَّا مَنْ تَابَ وَآمَنَ وَعَمِلَ عَمَلًا صَالِحًا فَأُولَئِكَ یبَدِّلُ اللَّهُ سَیئَاتِهِمْ حَسَنَاتٍ وَكَانَ اللَّهُ غَفُورًا رَحِیمًا (6)

مگر كسى كه توبه كند وایمان آورد و عمل صالح انجام دهد كه خداوند گناهان این گروه را به حسنات تبدیل مى كند و خداوند آمرزنده و مهربان است

6. خداوند نه تنها مى بخشد ،بلكه مهربان هم هست ؛ 

وَمَنْ یعْمَلْ سُوءًا أَوْ یظْلِمْ نَفْسَهُ ثُمَّ یسْتَغْفِرِ اللَّهَ یجِدِ اللَّهَ غَفُورًا رَحِیمًا (7)

هر كس كار بدى كند یا به خودش ستم كند سپس از خداوند آمرزش بطلبد ،خداوند را آمرزنده و مهربان خواهد یافت

7. توبه عامل رستگارى ؛ 

ُتوبُوا إِلَى اللَّهِ جَمِیعًا أَیهَ الْمُؤْمِنُونَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ (8)

اى مؤ منان همگى به سوى خداوند باز گردید تا رستگار شوید

8. توبه عامل رستگارى ؛ 

فَأَمَّا مَنْ تَابَ وَآمَنَ وَعَمِلَ صَالِحًا فَعَسَى أَنْ یكُونَ مِنَ الْمُفْلِحِینَ (9)

اما كسى كه توبه كند وایمان آورد و عمل صالح انجام دهد ،امید است از رستگاران باشد

9. سفارش به توبه ؛ 

وَأَنِ اسْتَغْفِرُوا رَبَّكُمْ ثُمَّ تُوبُوا إِلَیهِ یمَتِّعْكُمْ مَتَاعًا حَسَنًا إِلَى أَجَلٍ مُسَمًّى (10)و این كه از پروردگار خویش آمرزش بطلبید سپس به سوى او باز گردید تا به طرز نیكویى شما را تا مدتى معین بهره مند سازد(11)

وجوب و لزوم توبه

این همه تاکید و سفارش قرآن به مساله توبه، ما را بدین باور رهنمون می سازد که در آیین اسلام و از منظر قران، رجوع به پروردگار نه تنها مستحب که امری واجب است.

علامه شیخ بهایى، چنانكه در ریاض السالكین(12) آمده، مى فرماید:

«شكى نیست كه توبه، به وفور واجب است، چه گناهان به منزله سمومى هستند كه به بدن آسیب و ضرر مى رسانند، و چنانكه بر كسى كه سم خورده لازم است مبادرت به استفراغ نماید تا بدن در شرف مرگ خویش را نجات دهد ، بر گناهکار نیز واجب است كه به ترك گناه مبادرت ورزد تا دین خود را كه در شرف تباهى است رهایى بخشد، و البته خلافى در اصل وجوب توبه ، به دلیل سمعی(نقلی) نیست ، چه بدان صریحا در قرآن امر شده و بر تركش وعید آمده است كه خداى تعالى مى فرماید: اى مؤ منان ! به سوى خداى ، توبه كنید؛ توبه اى نصوح (تحریم/8) و نیز فرماید. و آن كه توبه نكند از ستمكاران باشد »(حجرات/11)(13)

توبه کاران در قرآن

خداوند در سوره لقمان پس از تبیین ضرورت احسان و نیک رفتاری با والدین، خطاب به ابنای بشر می فرماید:

َاتَّبِعْ سَبِیلَ مَنْ أَنَابَ إِلَی..

(ای انسان) از راه کسانی پیروی کن که توبه‌کنان به سوی من آمده‌اند...(لقمان/15)

براستی چه کسانی توبه کنان به سوی خدا باز می گردند؟

ره پویان طریق توبه

1. پیامبران الهی

برخی از پیامبران در قرآن کریم، آنگاه که در معرض امتحانهای سخت الهی قرار می گرفتند همواره به سوی درگاه خدا گریخته، با تضرع و انابه،خود را در آغوش خدا می افکندند لذا خداوند آنها را به وصف "توبه کار" یا"بسیار توبه کننده" خوانده است همچون حضرت آدم(بقره/37)، داوود(ص/17)، حضرت سلیمان(ص/34)، حضرت ابراهیم(هود/75) و...

2. مردمان زیان دیده

وَإِذَا مَسَّ النَّاسَ ضُرٌّ دَعَوْا رَبَّهُمْ مُنِیبِینَ إِلَیهِ ... «الروم/33»

هنگامی که رنج و زیانی به مردم برسد، پروردگار خود را می‌خوانند و توبه‌کنان بسوی او بازمی‌گردند.

3. بدکاران جاهل

إِنَّمَا التَّوْبَةُ عَلَى اللَّهِ لِلَّذِینَ یعْمَلُونَ السُّوءَ بِجَهَالَةٍ ثُمَّ یتُوبُونَ مِنْ قَرِیبٍ فَأُولَئِكَ یتُوبُ اللَّهُ عَلَیهِمْ وَكَانَ اللَّهُ عَلِیمًا حَكِیمًا «النساء/17»

پذیرش توبه از سوی خدا، تنها برای کسانی است که کار بدی را از روی جهالت انجام می‌دهند، سپس زود توبه می‌کنند. خداوند، توبه چنین اشخاصی را می‌پذیرد؛ و خدا دانا و حکیم است.

توبه عبد محفوف به توبه های خدا

توبه بنده به طورى كه از قرآن كریم فهمیده مى‏شود محفوف است به دو توبه خدا.

توضیح اینكه: توبه عبد حسنه است، و حسنه نیازمند به نیرو است، و نیروى انجام حسنه از خدا است، او است كه توفیق مى‏دهد، یعنى اسباب فراهم مى‏سازد تا بنده موفق و متمكن از توبه بشود، و بتواند از فرورفتگى در لجنزار گناه و دورى از خدا بیرون آید، و بسوى پروردگارش برگردد، آن گاه وقتى این موفقیت را یافت و به سوى خدا برگشت نیازمند به این است كه خداى تعالى با یك رجوع دیگرش به رحمت و لطف و عفو و مغفرتش دل او را از لوث آن گناه پاك كند.

و این دو بازگشت از خداى سبحان دو توبه است، كه توبه عبد در بین آن دو قرار مى‏گیرد، اینك به دو آیه زیر كه اولى توبه اول خدا، و آیه دوم توبه دوم خدا را خاطر نشان مى‏سازد، توجه بفرمائید:" ثُمَّ تابَ عَلَیْهِمْ لِیَتُوبُوا" «توبه/118»، (سپس به سوى ایشان بازگشت تا ایشان بسویش باز گردند):" فَأُولئِكَ أَتُوبُ عَلَیْهِمْ" «بقره/160» (این توبه‏كارانند كه من بسویشان بر مى‏گردم).(14)

بارالها! تو را به حرمت لحظه های تسبیح و استجابت در این ماه پرفضیلت قسم می دهیم که ما را به دست خود توبه راستین ده و به رتبت و منزلت توبه کاران واقعی رهنمون باش! آمین یا رب العالمین!

_____________

منابع:

1 ـ غرر الحكم ج 1 ص 110

2- توبه/3

3- هود/90

4- توبه/104

5- زمر/53

6- فرقان/70

7- نساء/110

8- نور/31

9- قصص/67

10- هود/3

11-در آغوش خدا (توبه)،ابراهیم خرمى مشگانى

12-- كتاب ریاض السالكین، در حقیقت شرحى است بر صحیفه سجادیه علیه السلام كه نویسنده آن سید على خان مشهور است.

13-حسن زاده آملی، توبه

14. ترجمه المیزان،ج4، ص377


نوشته و تنظیم برای تبیان: گروه دین و اندیشه_شکوری