سینمای مستقل و سودای اسكار
این روزها صحبت از فیلم‌های هنری و غیرمتعارفی است كه قرار است بازار اسكار را داغ كنند و بر جنب‌وجوش مسائل مربوط به جوایز اسكار و مراسم آن- و حتی دیگر مراسم‌های هنری كه توسط انجمن‌های منتقدان سینمایی یا اتحادیه‌های مختلف سینمایی برپا می‌شود- بیفزایند.
در همین رابطه است كه این سؤال اساسی مطرح می‌شود كه آیا آكادمی اسكار می‌تواند برای برپایی این دوره خود، امیدی به محصولات غیرمتعارف داشته باشد یا خیر؟ این روزهای پاییزی به نمایش عمومی فیلم‌هایی اختصاص دارد كه اصطلاحا از آنها به عنوان فیلم‌های اسكاری اسم می‌برند. هر سال در چنین ایامی تعداد زیادی فیلم هنری و غیرمتعارف اكران عمومی می‌شوند زیرا این ایام معروف به فصل فیلم‌های اسكاری است.
به گزارش همشهری ، تهیه‌كنندگان و كمپانی‌های فیلمسازی ترجیح می‌دهند فیلم‌های اسكاری خود را در فصل فیلم‌های اسكاری نمایش دهند تا این فیلم‌ها توسط اعضای آكادمی اسكار بهتر دیده شوند و برای نامزدی در رشته‌های مختلف اسكار شانس بیشتری داشته باشند.
منتقدان سینمایی می‌گویند كه 3فیلم از 4 فیلمی كه در 4سال اخیر اسكار بهترین فیلم سال را گرفتند، محصول صنعت سینمای مستقل و تهیه‌كنندگانی است كه حرفه اصلی‌شان تولید فیلم‌های غیرمتعارف است. منظور آنها فیلم‌های «تصادف»، «سرزمینی برای پیرمردها نیست» بلكه «میلیونر زاغه‌نشین» است. به اعتقاد آنها تهیه‌كنندگان فیلم‌های هنری همیشه رونق خاصی به حال‌وهوای مراسم اسكار داده‌اند. اما امسال وضعیت شبیه سال‌های قبل نیست. واحدهای مختلف تولید محصولات هنری یا كاملا ناپدید شده‌اند (مثل شركت وارنر ایندیپندنت) یا (مثل شركت لیراماكس) تا حد زیادی از حجم فعالیت‌های آنها كاسته شده و تبدیل به شركت‌هایی كوچك با حجم فعالیت محدود شده‌اند.
همین مسئله بحث و تبادل نظرهای زیادی را در بین اهالی سینما، منتقدان و تحلیل‌گران سینمایی به راه انداخته است و با از راه رسیدن فصل نمایش فیلم‌های اسكاری این بحث هم جدی‌تر می‌شود و هم اهمیت بیشتری پیدا می‌كند. بحث اصلی این است كه در چنین شرایطی، چه بر سر مراسم اسكار خواهد آمد؟ آیا تولید محصولات غیرمتعارف هر روز كه می‌گذرد كمتر و كمتر می‌شود؟ این مسئله چه تاثیری بر مراسم اسكار و جوایز آن خواهد گذاشت؟
بدون حضور فیلم‌های پرقدرت غیرمتعارف- كه از اعتبار خاصی برخوردار هستند و حتی تبلیغات مربوط به نمایش عمومی آنها هم جنب‌وجوش خاصی در بین دوستداران جدی سینما به پا می‌كند- فضای نمایشی امسال سینماهای آمریكا چگونه خواهد بود و آكادمی اسكار در روزهای پیش‌رو چه خواهد كرد؟ تردیدی نیست كه بحران اقتصادی سال قبل وال‌استریت تاثیر منفی خود را بر صنعت سینما هم گذاشت.
با این حال، خیلی‌ها می‌گویند كه صنعت سینما در رابطه با این بحران فراگیر و مصیبت‌‌آفرین، كمترین صدمه و خسارت را دید و توانست از آن جان سالم به در ببرد. برای مثال، در این رابطه شركت‌های مستقل فیلمسازی همچون فوكس سرجلایت (كه فیلم «آمیلیا» را برای رقابت‌های اسكاری دارد) و فوكوس فیچرز (با فیلم پر سروصدای «یك مرد جدی») از جمله شركت‌هایی هستند كه هنوز سرپا ایستاده‌اند و مشغول تهیه و تولید محصولات مستقل سینما هستند. اگر هم شركت‌هایی از صحنه رقابت‌های فیلمسازی حذف شده باشند، شركت‌ها و كمپانی‌های بزرگ‌تر فیلمسازی جای آنها را گرفته‌اند.
باب برنی، مدیر شركت آپاریشن‌معتقد است كه امروز برای تولید فیلم‌هایی مثل «ستاره درخشان» اثر جین‌كمپین و یا «ویكتوریای جوان» با بازی امیلی بلانت، فرصت‌های اسكاری بیشتر و بهتری در مقایسه با سال‌های دیگر وجود دارد.
این شركت‌ها و كمپانی‌ها معمولا آن دسته از تهیه‌كنندگانی بوده‌اند كه بیشتر تمایل دارند فیلم‌های عامه‌پسند را برای كمك به جدول گیشه نمایش تهیه كنند تا فیلم‌های كم‌فروش را برای منتقدان و اعضای آكادمی اسكار. از فیلم‌هایی كه توسط این كمپانی‌ها ساخته شده می‌توان به «بالا در آسمان» (ایوان ریتمن)، «invieucs» (كلینت ایستوود) و «استخوان‌های دوست‌داشتنی» (پیتر جكسن) اشاره كرد. این شركت‌ها و كمپانی‌ها حتی فیلم‌های كم‌هزینه‌تری مثل «من و ارورس ولز»، «گرانبها» و «The hurt locker» را نیز تهیه كرده‌اند. ولی آیا این گروه از تهیه‌كنندگان حاضرند این كار را به طور مستمر و دائمی انجام دهند؟
شركت سونی سال‌هاست كه یكی از دوستداران مراسم اسكار است و به صورت پای ثابت بازی‌های اسكاری درآمده است. این شركت در سال‌های 2006 و 2001 با فیلم‌های «ببرخیزان، اژدهای پنهان» و «كاپوتی» موفقیت‌های خیلی زیادی به دست آورد و سروصدای بسیاری به پا كرد. این شركت برای امسال هم فیلم‌های زیادی دارد كه از جمله می‌توان به «یك تحصیل»، «ایستگاه آخر» و «دكتر پاناسوس» اشاره كرد. فیلم خارجی‌زبان «روبان سفید» ساخته میشائیل هانكه هم توسط این شركت در آمریكای‌شمالی پخش می‌شود. این فیلم نامزد رسمی كشور سازنده‌اش برای حضور در رقابت‌های اسكار بهترین فیلم خارجی سال است. البته 2فیلم خارجی‌زبان «آغوش‌های گسسته»(اسپانیا) و «كوكو چانل» (فرانسه) هم از دیگر محصولات این شركت هستند.
مایكل باركر، یكی از مدیران سونی پیكچرز كلاسیك( واحد تولید و توزیع محصولات غیرمتعارف شركت سونی) می‌گوید: «این‌جور چیزها حالت ادواری دارد. برای كسانی كه در رقابت‌های اسكاری شركت می‌كنند، امسال وضعیت تفاوت چندانی نكرده و نمی‌توانیم بگوییم رقابت‌ها آسان‌تر شده و آن دسته از شركت‌های مستقل فیلمسازی كه هنوز به حیات خود ادامه می‌دهند، كارشان راحت‌تر شده است.
شاید شركت‌ها و كمپانی‌هایی باشند كه در طول چند سال گذشته استراتژی اسكاری نداشته‌اند و حالا هم خبری از فعالیت آنها نیست ولی ما شاهد فعالیت شركت‌هایی هستیم كه استراتژی اسكاری دارند و هنگام ساخت محصولات خود گوشه‌چشمی به این مراسم دارند. شركت‌های سومیت، آورتور و آپاریشن از جمله این شركت‌ها هستند كه هنوز هم به فعالیت خود ادامه می‌دهند. این شركت‌ها فیلم‌هایی را با ظرفیت بالای اسكاری تهیه می‌كنند. به همین دلیل من فكر نمی‌كنم امسال تفاوتی با سال‌های قبل داشته باشد و ما بخواهیم درباره متفاوت‌بودن اوضاع اسكاری در مقایسه با سال‌های قبل صحبت كنیم.»
باب برنی، مدیر شركت آپاریشن‌معتقد است كه امروز برای تولید فیلم‌هایی مثل «ستاره درخشان» اثر جین‌كمپین و یا «ویكتوریای جوان» با بازی امیلی بلانت، فرصت‌های اسكاری بیشتر و بهتری در مقایسه با سال‌های دیگر وجود دارد. به گفته او «به وجودآمدن این شرایط تازه فرصت‌ها و شانس‌های بهتری را برای مراسم امسال فراهم می‌كند زیرا ما با تعداد فیلم مستقل كمتری روبه‌رو هستیم و خیلی از كارهایی كه در حال حاضر روی پرده سینماها می‌روند، در زمره فیلم‌های اسكاری و آكادمی‌پسند قرار نمی‌گیرند.»
از سوی دیگر برخی در این باره بحث و جدل می‌كنند كه به دلیل حضور تعداد كمتری از شركت‌های مستقل كه فیلم‌های اسكاری تولید می‌كنند، رقابت بین شركت‌ها و فیلم‌های موجود بیشتر و شدیدتر می‌شود. در عین حال،آنها به این نكته اشاره می‌كنند كه هاروی واین‌اشتاین، تهیه‌كننده سرشناس و اصلی سینمای مستقل هنوز به سختی مشغول كار و فعالیت است و این یك نكته مثبت است.
واقعیت امر این است كه هاروی واین‌اشتاین در روزهای پرشكوه اوج كاری خود، به عنوان هنرمندی شناخته‌شده بود كه از تولید فیلم‌های پرخرج و با حضور ستارگان بزرگ كه قصه‌ای مستقل و غیرمتعارف را تعریف می‌كند، حمایت می‌كند. او این فیلم‌ها را با همكاری مالی تعدادی از كمپانی‌های بزرگ فیلمسازی تهیه می‌كرد. اما امسال كه بحران اقتصادی وضعیت همه را خراب كرده، آیا واین‌اشتاین در شركت فیلمسازی خود می‌تواند تبلیغات دست و دلبازانه زیادی برای «نه» و «یك مرد جدی» به راه بیندازد؟ این تهیه‌كننده سال قبل با درام ضدجنگ خود «كتابخوان» بسیاری از اهل سینما را متعجب كرد. این فیلم كم‌خرج كه به شدت حال و هوایی آلمانی داشت در 5رشته نامزد دریافت جایزه اسكار شد و كیت وینسلت، یكی از آنها را به عنوان بهترین بازیگر زن سال دریافت كرد.
اما شاید استراتژی واین‌اشتاین چیزی مربوط به گذشته باشد و حكم نمایشی را داشته باشد كه مربوط به زمان‌های دور است. دانا گیلیوتی، تهیه‌كننده‌ای كه برای «شكسپیر عاشق»اسكار بهترین فیلم سال را گرفت و «كتابخوان» هم از جمله كارهای او به شمار می‌رود، با نگرانی درباره شرایط اخیر حرف می‌زند. او می‌گوید: «اگر «كتابخوان» امسال تولید و آماده پخش می‌شد، آیا می‌توانست یك بازار ویژه برای خودش داشته باشد؟ احتمالا شاید، اما به این شرط كه واین‌اشتاین كار بازاریابی آن را انجام دهد.»
نكته‌ای كه تحلیل‌گران اقتصادی سینما درباره‌اش بحث می‌كنند این است كه بدون پول نمی‌توان از تولید محصولات مستقل و غیرمتعارف حمایت كرد. البته تولید اینگونه فیلم‌ها، هزینه‌های بالایی را دربرندارد، ولی از آنجا كه احتمال موفقیت این محصولات در گیشه نمایش كم است، سرمایه‌گذاری روی آنها نوعی ریسك است. از سال 1992 كه فیلم مستقل «هاواردزاند» در مراسم اسكار درخشید، تهیه‌كنندگان فیلم‌های مستقل امیدوار به موفقیت در این بخش هستند و می‌گویند كه چنین موفقیتی، فروش كم فیلم‌هایشان را تحت پوشش قرار می‌دهد. «هاواردز اند» در آن سال با رقبایی مثل «جی‌اف‌كی»، «دیو و دلبر»، «باگزی» و «سكوت‌بره‌ها» طرف بود كه همگی محصولاتی هالیوودی بودند.
اما یكی از منتقدان سینمایی می‌گوید كه مرز بین فیلم‌های غیرمتعارف و هالیوودی در جدول گیشه نمایش هم درهم ریخته و تفكیك آنها از یكدیگر كمی مشكل شده است. در این رابطه او به فیلم‌های مستقلی مثل «تصادف»، «كوهستان بروكبك»، «میلیونر زاغه‌نشین»، «مورد عجیب بنجامین باتن» (و خیلی‌های دیگر) اشاره می‌كند كه مثل محصولات پرخرج هالیوودی، فروش‌هایی 100میلیون دلاری داشته‌اند. این روزها فیلم‌های مستقل و غیرمتعارف الزاما فیلم‌هایی نیستند كه در جدول گیشه فروش با شكست مالی روبه‌رو می‌شوند. این فیلم‌ها هم می‌توانند مثل آثار پر سروصدای هالیوودی، محصولات پولساز و سودآوری باشند.
تنظیم برای تبیان : مسعود عجمی
