گپی با کارگردان بی پولی (2)
"بی‌پولی" در تمام اجزا و کلیات اصیل و ایرانی است
کارگردان و نویسنده فیلم سینمایی "بی‌پولی" آن را اثری کاملا اصیل و ایرانی و شکل‌گرفته بر اساس تجربه‌های سینمایی خود می‌دانند و معتقدند در صورتی که فیلم درست معرفی شود با مخاطب خارجی ارتباط برقرار می‌کند.
حمید نعمت‌الله و هادی مقدم‌دوست در بخش دوم گفتگو درباره انتخاب بازیگران و اکران جهانی فیلم سینمایی "بی‌پولی" گفته‌اند. این دو هنرمند معتقدند این فیلم کاملا اصیل و ایرانی است و اگر با اعتماد به نفس در جهان ارائه شود، می‌تواند موفقیت‌های هنری و تجاری داشته باشد.
* یک فیلم می‌تواند سندی از یک دوره تاریخی باشد. مثلا "بوتیک" تصویری است از تهران در یک مقطع خاص و روابط و مناسبات این آدم‌ها با هم. "بی‌پولی" هم این تصویر را دارد، اما در قالبی مفرح و در لایه‌های زیرین اثر می‌توان این جنبه اجتماعی را دید. این بعد اجتماعی آگاهانه به کار رسوخ کرده است؟
ـ هادی مقدم‌دوست: وقتی فیلمساز به واقعیت وفادار است، این لایه‌ها نیز خود به خود به وجود می‌آید. مثلا وقتی در فیلم به ساختمان متعلق به دهه 50 نیاز داریم سعی می‌کنیم نمایی برای آن در نظر بگیریم که با همان مقطع هماهنگ باشد. در این شرایط خود به خود لایه‌های دیگری نیز همراه آن می‌آید. شاید این موضوع خیلی آگاهانه نباشد.
* در فیلمنامه رابطه علت و معلولی به خوبی لحاظ شده است. هر اتفاقی یک بستر داستانی در پسزمینه دارد. مثلا بیماری نوزاد ایرج و شکوه که ما در صحنه‌های قبل دلیل آن را می‌بینیم و بعد فیلمنامه‌نویس از آن چند بار استفاده می‌کند.
ـ حمید نعمت‌الله: بله، این موضوع در بخش‌های مختلف فیلمنامه به صورت مینی‌مال لحاظ شده است. مثلا مراسم تولدی که شاهرخ (بابک حمیدیان) می‌گیرد از قبل درباره آن در دفتر صحبت می‌شود، به بیماری ریوی کودک نیز در بخش‌هایی اشاره می‌شود و...
* به نظر می‌رسد در انتخاب بازیگران خطر کردید. هر کدام از بازیگران شما در ذهن مخاطب پسزمینه‌ای دارند،اما از آنها در نقش‌های متفاوت استفاده کرده‌اید. چطور به انتخاب بهرام رادان با وجود تیپ و چهره‌ای که دارد، رسیدید؟
ـ نعمت‌الله: تجربه‌های تکراری سینمای ایران را در انتخاب بازیگران معیار قرار ندادیم. ریسک هم کردیم و می‌دانستیم این امکان وجود دارد که مخاطب در سابقه ذهنی خود بازیگران را با چنین شخصیت‌هایی نپذیرد. اما به عقیده من می‌توان خیلی مواقع از بعضی قواعد تخطی کرد و با مخاطب قراری تازه گذاشت. به هر حال ما برای نقش ایرج به شیک بودن رادان نیاز داشتیم. آن تکبر و از خود راضی بودن که ایرج اول فیلم دارد را می‌توان در نوع رفتارش دید. از خود راضی بودن یکی از جلوه‌های معروف آدم‌هایی است که رنگ چشم یا پوست متفاوت دارند و فکر می‌کنند نسبت به دیگران برترند.
* شما در ابتدای فیلم هنگام رو به رو شدن پرویز (حبیب رضایی) و ایرج (بهرام رادان) آلبومی را به مخاطب نشان می‌دهید که نشانگر طبقه اجتماعی این افراد است. به بعضی نکته‌ها درباره شخصیت‌ها در همین سکانس فشرده اشاره می‌شود.
ـ نعمت‌الله: آلبومی که شما اشاره کردید آنونسی است از حال و هوای این فیلم و درباره سرگذشت آدم‌ها و آنچه گذشته است. آنها در این صحنه به مخاطب سرنوشت دوستانشان را که در مقطعی با هم بودند می‌گویند و به نوعی آنها را معرفی می‌کنند.
* ریسک شما در انتخاب بازیگران کاملا جواب داده است. قبل از فیلمبرداری با بازیگرها تمرین می‌کنید؟
ـ نعمت‌الله: ریسک کردن امتیازهایی دارد و امکان بردهایی را برای شما به وجود می‌آورد. هر کدام از این بازیگران شرایط خاص خود را دارند. اما در قالب‌های تازه جواب دادند، بچه‌ها واقعا همه درجه یک بودند و به خوبی همکاری کردند. قبل از فیلمبرداری در چند جلسه دورخوانی‌هایی داشتیم. بقیه تمرین‌ها سر صحنه انجام می‌شد.
* ترکیب بازیگران از ابتدا همین بود یا تغییر هم کرد؟
ـ نعمت‌الله: قطعا تغییر کرد. من برای از دست دادن هر کدام از بازیگرانی که به هر دلیل نتوانستند با ما کار کنند حسرت نخوردم. از بازیگرانی که در نهایت در ترکیب کار هستند کاملا راضی‌ام. به طور نمونه درباره انتخاب بازیگر نقش شکوه من به نیکی کریمی و مهناز افشار فکر کرده بودم. اما وقتی به لیلا حاتمی رسیدم، احساس کردم برای این نقش مناسب است. درباره نقش ایرج هم به امین حیایی فکر کرده بودم. ترکیب فعلی بازیگران 100 درصد مورد تایید من و تهیه‌کننده است.
* در فیلم دیالوگی‌هایی ایرانی و بومی داریم و فیلم به جامعه امروز نزدیک است. با توجه به این موضوع چقدر به موفقیت اکران جهانی فیلم فکر کردید؟
ـ نعمت‌الله: موضوعی که در فیلم مطرح می‌شود کاملا قابل درک است. همه این را می‌فهمند وقتی شخصی از محل کار خود بیرون بیاید ممکن است اول با ادعا این کار را بکند. اما بعد از مدتی بی‌پول می‌شود و می‌خواهد به جای قبلی برگردد. این حال و وضعیت را همه درک می‌کنند. برای هر شخصی در هر جای دنیا ممکن است یک بار در زندگی این اتفاق افتاده باشد. خیلی‌ها فکر می‌کنند وقتی از جایی بیرون می‌آیند حتما دفتر یا شرکت زمین می‌خورد. این مسائل برای مخاطب خارجی هم آشنا است.
باید موضوع‌های بومی را با اعتماد به نفس برای خارجی‌ها مطرح کنیم. اغلب فیلم‌هایی که در جشنواره‌ها به نمایش درمی‌آیند برای آن فرهنگ حالت دلبری دارند. به جای اینکه از سینمای ایران چیزی برداشت کنند به فیلم‌های اروپایی رو می‌آورند. حالا یا از فیلم‌های کلاسیک، آمریکای لاتین، ژاپنی و... کپی‌برداری می‌کنند. به عقیده من در اصالت آنها کمی تردید وجود دارد. واقعیت این است که ما هر وقت کالای اصیل خود را با اعتماد به نفس ترویج کردیم جواب گرفتیم.
مثلا ازو وابسته به فرهنگ ژاپن است، اما همه دنیا با آن ارتباط گرفته‌اند. اگر "بی‌پولی" درست مطرح شود نتیجه‌ای خوب خواهد داشت و نتیجه دلچسب‌تر خواهد بود. اگر فیلمی از علی حاتمی مانند "سوته‌دلان" یا "دلشدگان" موقعیتی جهانی کسب می‌کرد و با اعتماد به نفس مطرح می‌شد، این برای من هیجان‌انگیزتر است. چون یک محصول کاملا ایرانی است. درباره "بی‌پولی" نیز این ادعا وجود دارد که این فیلم هر چه هست در اجزا و کلیات کاملا اصیل است و از جایی دیگر برداشت نشده است.
تنظیم برای تبیان : مسعود عجمی
