خواب های بی تعبیر

نگاهی دیگر به  «سایه روشن» ساخته فرزاد موتمن

رامین روشن با نقش آفرینی محمدرضا فروتن، انگار به دنبال بهانه ای بوده که ذهنش را خالی از انباشت دقایق شومی كند كه برخلاف رویاهای عاشقانه اش ضبط شده است و حادثه فراموشی او را در تصرف دستیابی به ذهنیتی مجدد گسیل می دارد تا همچون کودکی بدون پیش آگاهی، با صفحه ای سفید از زیبایی های بصری همراه شده و هر آنچه در پستوی باورش در طی سال ها حسرت از یاد رفته را مجددا به چنگ آورد. موتیف های تصویری از لذت خوردن سیب در برابر شخصیت های سه گانه فیلم که رامین را به خاطره ای دور از مادرش سوق می دهد از آن جمله حسرت هاست که بر نگاه افسوس بازنمایی می شود.

کشمکش درونی میترا پناهی،همسر دوم رامین و دختر همسر اول اش در جهت ایجاد داده هایی متفاوت از واقعیت و سوق دادن ذهن بیمار رامین به سمت خروجی منحصر به علایق خود، برآوردی است از ذات آرمانگرای آدمی که به دنبال رسیدن به واقعیتی است که خود در آرزوهایش ترسیم كرده است، در حالی که حقیقت در دورترین  نقطه ممکن وجود دارد. فرزاد موتمن پس از ساخت فیلم های سطحی همچون جعبه موسیقی،پوپک و مش ماشاالله و بیداری، این بار اثری به غایت سینمایی را به بار می نشاند، با این توضیح که اگر آثار ارزشمندی همچون شبهای روشن، هفت پرده و صداها بیشتر مرهون دستان متفکر سعید عقیقی در فیلمنامه نویسی بوده است، سایه روشن شخصی ترین فیلم فیلمسازی بادانش به نام فرزاد موتمن است. در طی سال های دراز می توان از گذر نگاتیو بر پرده سینما، فیلم هایی را مثال زد که نمایش گر ذهنی گمشده بوده اند، همچون فیلم مردی بدون گذشته ساخته فیلمساز فنلاندی-کوریسماکی- که تصویرگر ترمیم خاطرات متلاشی شده از گذشته مرد توسط زنی ناشناس است.

اما در فیلم سایه روشن، فراموشی تنها یک بخش از پازل معمایی است که هنرمندانه به ترکیبی مهندسی دست یافته و درامی روانکاوانه را خلق كرده است. در این میان حقیقت، قربانی محضی است که از سیطره جنون آمیز شخصیت ها به تاراج می رود. لوکیشن ثابت فیلم با شکل هندسی و سقف كوتاه اتاق و پله هایی مارپیچ به القای حس رازآلودی و فضای بسته روابط و درون مایه تعلیق در فیلم کمک می كند و نورپردازی در سایه روشنی مواج، تداعی گر حس درونی شخصیت هاست. همچنین کارکرد وجود تصاویری خارج از قاب‌های ساخت فیلمساز که از دریچه تلویزیون به گوش می رسد، برملاکننده تضاد درونی از محدوده قلب تلویزیون‌ به کشمکش بیرونی رخدادها در فیلم سایه روشن است.

موتمن با مهندسی دقیق اتفاقات و چیدمان صحیح روایت پردازی شده ‌كه بر پایه ذهنی فروپاشیده بنا شده است، مخاطب را به پیچش این داستان معلق می برد. فیلم با به کارگیری عناصر سینمای جنایی معمایی که از دالان بستری روانشناسی است به پیش می رود و قاب های محصور در دایره لوکیشینی محدود، یادآور نابودی و درهم تنیدگی ذهنیتی مشوش است. در این میان دوربین به شکلی هنرمندانه و بدون عشوه گری، درگیری روان های مانده در دوراهی انتخاب از فهم حقیقت و یا دلسپاری به خواب هایی موهوم را تداعی می کند. تدوین هنرمندانه سایه روشن در پرتو فیلمنامه ای منسجم تا بدان جا پیش می رود که دیگر تمایزی میان واقعیت و خیال به جا نمی ماند و آن جا می توان شعر شاعر را به یاد خواند که:آیا او بود که در رویا دید پروانه ای است؟ یا پروانه بود که به خوابش خود را او دید؟

موسسه روان‌شناسی «سیاوشان» به مدیریت سیدحسین مجتهدی مشاوره روان‌شناسی این فیلم را برعهده داشتند.

عوامل فیلم عبارتند از: کارگردان: فرزاد مۆتمن، تهیه‌کننده و مدیر تولید: سید جمال ساداتیان، مدیر فیلمبرداری: پیمان شادمان فر، نویسنده: امیر افشار

مدیر برنامه‌ریزی ودستیار کارگردان: منصور وثوقی، دستیار کارگردان: سید احمد حسینی، منشی صحنه: پانته آ حسینی، مشاور رسانه‌: مریم نراقی، عکاس: سجا د سلیمانی، دستیار: آرش رمضانی، دستیار: ادیب سبحانی، دستیار: مصطفی صادقی، فیلمبردار پشت صحنه: مهدی مختاری، صدابردار: رضا تهرانی، دستیار صدا: حسین‌پور رحیمی، طراح چهره‌پردازی: ایمان امیدواری، مجر ی آقا: نعیم می‌رالی، مجری خانم: سمانه مرادیان، طراح صحنه: افسانه صرفه جو، دستیار صحنه: محسن شریفی، دستیارصحنه: بهزاد زربخش، دستیار صحنه: پریا صادق بیگی، طراح لباس: رعنا امینی، مسئول لباس: ثمینه افتخاری، مدیر تدارکات: حمید پرهیز، دستیار تدارکات: محمد علی محمدی.

«پوپک و مش ماشاالله» آخرین ساختهء فرزاد موتمن است که چهار سال پیش روی پرده رفته است.

مطالب مرتبط:

ساعتی با سریال «نون و ریحون»

ماجرای سانسور نون و ریحون      

فیلم بد ساختن بهتر از فیلم نساختن است