نمایشگاه سقاخانه با موضوع محرم

نمایشگاه آثار هنرمندان و پیشگامان مکتب سقاخانه در مجموعه فرهنگی تاریخی نیاوران افتتاح شد.

فرامرز پیلارام، مسعود عربشاهی، صادق تبریزی، منصور قندریز، ناصر اویسی، منصوره حسینی و جعفر روحبخش از جمله هنرمندانی هستند که آثار سقاخانه ای آن ها در کاخ ها و موزه های مجموعه فرهنگی تاریخی نیاوران نگهداری می‌شود و به مناسبت ایام محرم و صفر در این نمایشگاه در معرض نمایش عموم قرار گرفته است.

مکتب سقاخانه جریانی هنری بود که در دهه چهل شمسی در ایران شکل گرفت. در بحبوحه مدرنیزاسیون و درگیری های سنت گرایان و مدرنیته، عــده ای از هنرمنـدان نـوآور ایـرانـی، مکـتب جـدیـدی را بنیـان نهادند که تأثیر شگرفی بر تحولات نقـاشـی امــروز ایـران و حتــی نوآوری های عرصه خوشنویسی از خود باقی گذاشت، این مکتب یا جنبش هنری بعدها به نام مکـتب «سقـاخـانه» شهرت یافت.

در واقع برپایی نخستین دوسالانه تهران (1337 شمسی) را باید آغاز دوره‌ای جدید در هنر معاصر ایران دانست. جنبش نقاشی نوگرای ایران با برگزاری این نمایشگاه به رسمیت شناخته شد. گروهی از برگزیدگان پنج دوسالانه تهران با رویكرد به هنرهای سنتی ایران، مكتبی به نام مكتب سقاخانه را پایه‌گذاری كردند.

تأسیس هنركده هنرهای تزیینی (1340 ش) سبب شد تا زمینه‌ای برای پرورش هنرجویان فراهم شود كه تحت تعلیم استادان خارجی و ایرانی، مسیر هنر معاصر ایران را رقم زنند. نقاشان جوان رجعت به منابع تصویری و هنرهای تجسمی ایران را مدنظر قرار دادند و شیوه جدیدی در نقاشی ایران به وجود آوردند كه به نقاشی سقاخانه‌ای معروف شد.

این نام را بار اول كریم امامی، معلم زبان انگیسی هنركده تزیینی (كه بعداً دانشكده تزیینی و پس از انقلاب اسلامی مجتمع دانشگاهی هنر و پس از آن دانشگاه هنر نامید شد) و منتقد و خبرنگار هنری دهه چهل به كاربرد و با اینكه دربرگیرنده تمام ویژگی‌های این نوع نقاشی نبود با این حال پذیرفته شد.

نقاشان سقاخانه‌ای در دوسالانه‌های اول و دوم (1377 و 1339 ش) شركت داشتند و در دوسالانه تهران (1341 ش) نام «سقاخانه» تثبیت شد. این شیوه نیز به تبع همتای غربی خود در ایران پا گرفت. زیرا در اواخر دهه سی، حسین زنده‌رودی نقاش معاصر در پاریس با آثاری از پیشگامان نقاشی نوین غرب كه از نوی خط چینی و ژاپنی در آثار خود بهره می‌گرفتند، آشنا می‌شود. در واقع صورتك‌های آفریقایی و اشیاء و لوازم سنتی دیگر كشورها مواد و مصالح نوآوری هنر در غرب شدند. زنده‌رودی و تناولی كه از ایتالیا به ایران بازگشته بودند، به فكر افتادند كه بین نقش مایه‌ها و اسباب و لوازم سنتی ایران و هنر روز تلفیق ایجاد كنند.

نقاشی سقاخانه‌ای، تركیبی است از عوامل بصری نقاشی مدرن و نقش مایه‌های هنرهای سنتی- مذهبی و هنرهای باستانی ایران كه در هنرهای سنتی تداوم داشته است. نقش و نگارهای موجود روی علم‌ها و كتل‌ها (وسایل آیینی اجرای مراسم عاشورا در عزای امام حسین (ع) و نقوش حك شده روی ضریح‌ها و درهای اماكن مقدس در امامزاده‌ها و سقاخانه‌ها و مهرها و سنجاق‌ها و تكه‌ سفال‌های دوران باستان و نگاره‌های نمدها و ترمه‌ها و اشیای قدیمی ماده اصلی كار نقاشان سقاخانه‌ای است.

نقاشی سقاخانه‌ای عمری كوتاه داشت و در اندك زمانی به تكرار روی آورد و شور و حرارت اولیه خود را از دست داد و تابلوی نیم برجسته با اصالت دادن به تركیب مواد و ایجاد بافت‌های متنوع جانشین آن شد.

نقوش نیمه برجسته به مرور تبدیل به احجام سه‌بعدی شدند و پرداختی كاملاً انتزاعی یافتند. نقش، به حجم گرایش پیدا كرد و انواع مواد و مصالح كهن‌ و فرسوده (به عنوان سبكی جدید) مورد استفاده قرار گرفت.

هنرمندان جنبش سقاخانه در جستجـوی تعریف دوباره ای از زیبایی های ملی و سنتی برآمدند و با عشق به زوایـای فرهنگ ملی و نگاهـی گستـرده به فرهنگ جهانی به فکر افتادند که مکتبی ملی-بیـن المـللی تـأسـیس کنند. رویکرد اینان به اشیا و عناصر بصری محیط اطراف زندگی مردم که در سقاخانه و زیارتگاه ها و اماکن مذهبی وجود داشت، باعث شده که از این اشیاء در فضای معاصر تعریف مجددی به عمل آید و در ساماندهی تازه و بدیعی، به مکتبی جدید و قابل قبول و سرشار از نوآوری تبدیل شود.

سقاخانه نگاه تازه ای به اشیا، المان های مردمی و سنتی و غیره داشت و تلاش کرد با زبانی بومی، حرف های تازه جهانی داشته باشد. در این نمایشگاه بخشی از احجام و نشانه های مربوط به عزاداری های حسینی محرم که به وفور در آثار مکتب سقاخانه بکار رفته فضای نمایشگاه را تحت تاثیر قرار داده است.

علاقه مندان برای دیدن این نمایشگاه می توانند تا پایان آذرماه همه روزه از ساعت 9 تا 17 به موزه جهان نمای مجموعه فرهنگی تاریخی نیاوران، واقع در میدان شهید باهنر (نیاوران) مراجعه کنند.

خبرگزاری مهر

سازمان تبلیغات اسلامی/ نیما نوربخش