برگزاری هفته سفال کلپورکان

از مجموعه برنامه های این مراسم که با هدف پاسداشت هنرمند فقید «دلمراد دلواری» از احیاء کنندگان این هنر ارزشمند و همچنین معرفی و بررسی ویژگی های سفال «کلپورکان» برگزار می‌شود، می‌توان به سخنرانی مسئولان و مدیران فرهنگی کشور، اجرای زنده مراحل ساخت سفال «کلپورکان»، پخش فیلم و آثار مستند و همچنین برپایی نمایشگاهی از بهترین آثار سفال «کلپورکان» اشاره کرد.

سفال «کلپورکان» مختص شهر کلپورکان در 25 کیلومتری شهر «سراوان» است که به دلیل داشتن نقوش هندسی برآمده از اعتقادات اجتماعی و زیست محیطی همان منطقه، شهرت یافته است.

این هنر قدمتی چند هزار ساله دارد که سابقه ساخت آن به پیش از اختراع چرخ می‌رسد.

این هنر پیش از انقلاب اسلامی به دست فراموشی سپرده شد، اما در دوران پس از انقلاب از سوی «دلمراد دلواری» دوباره احیاء و معرفی شد؛ تا جائی که " الینا سراینن" پایان نامه دکترای خود را در دانشگاه "هلسینکی فنلاند" در حمایت و معرفی از این گونه سفال ارائه کرد و توانست آن را به شهرتی جهانی برساند.

علاقمندان برای حضور در مراسم افتتاح هفته سفال «کلپورکان» می‌توانند از ساعت 19 روز یاد شده به تالار استاد جلیل شهناز خانه هنرمندان ایران مراجعه کنند.

افتتاحیه این هفته سفال با حضور مسئولان شهرداری تهران، مقامات میراث فرهنگی استان تهران و سیستان و بلوچستان، اعضای کمیسیون ملی یونسکو و جمعی از مدیران گالری‌های تهران برگزار می‌شود.

سفال کلپورکان

روستایی در جنوب بلوچستان که زنان آن همچون زنان دوره نوسنگی سفال بدون چرخ می‌سازند. سنت سفالگری بدون چرخ و به روش فتیله‌پیچ پس از گذشت حدود 8000 سال در این روستا و چند روستای دیگر پیرامون آن تداوم دارد.

این سنت سفالگری را زنان این روستاهای دورافتاده زنده نگاه داشته‌اند و مردان جز کارهای کارگری و حمل خاک و گِل، دخالتی در آن ندارند. آنان کمترین تغییری در روش‌های کهن نداده‌اند و تمامی مراحل ساخت سفال از تهیه گِل تا تهیه سنگ‌های رنگین و حتی نقشمایه‌های روی سفال عیناً همان ابزار و روش‌ها و نقش‌هایی است که نیاکان هزاران سال پیش آنان بکار می‌برده‌اند.

آنان زیرانداز حصیری که از ساقه‌های بوته همیشه سبز «داز» بافته شده را پهن می‌کنند و صفحه‌ای بشقاب‌مانند و سفالین به نام «بُنو» در برابر خود می‌نهند. پاره‌ای گِل را که بدان «هاجِک» می‌گویند بر روی بُنو می‌گذارند و با دستان ماهرشان هاجک را شکل می‌دهند. سپس با سنگی صیقل‌یافته که «سائِنوک» می‌نامند، بدنه ظرف را جلا می‌دهند. آنان برای ساخت خمره و آوندهای بزرگتر همچون زنان عصر نوسنگی از روش فتیله‌پیچ استفاده می‌کنند.

زنان روستا بجز ظرف‌های گوناگون، عروسک‌ها و مجسمه‌های کوچک سفالین هم می‌سازد. عروسک‌ها و مجسمه‌هایی از بز، شتر، سگ و بخصوص بخوردان‌ها و اسپندسوزهایی به شکل انار و به اسم «سوچَکی». درست همچون عروسک‌ها و پیکره‌هایی که از طلاتپه و برخی تپه‌های باستانی یافت شده‌اند.

پس از این آنان قطعه سنگ کوچکی که «تیتوک» نام دارد را بر روی تخته‌سنگ کوچکی به نام «وانْک» می‌گذارند و بر آن آب می‌ریزند و می‌سایند. وانک در حکم پالت نقاشان امروزی است و تیتوک نوعی سنگ منگز و ماده اصلی تهیه رنگ است که از کوه‌های «آچار» در نزدیکی شهر «زابلی» بدست می‌آید. از دل تیتوک رنگدانه‌های قهوه‌ای رنگی بیرون می‌زند که با آب آمیخته می‌شود و تبدیل به رنگ قهوه‌ای مایل به سرخ می‌شود. آنان با قطعه چوب کوچکی به اسم «قلم» که از شاخه درخت «کِریچ» تهیه می‌شود و با رنگی که از تیتوک به دست آمده است، سفال‌های خود را نقاشی می‌کنند.

زنان کلپورکان پس از ساخت سفال‌ها و نقاشی بر روی آنها، ظرف‌‌ها را در آفتاب خشک می‌کنند و سپس به چاله پختی می‌برند که با عمق اندک در زمین کنده شده است. اطراف ظرف‌ها را پس از پوشاندن با خاک، پر از هیزم می‌کنند و به مانند عصر نوسنگی، ظرف‌ها را بدون کوره می‌پزند.

فرآوری: سمیه رمضان ماهی

بخش هنری تبیان

منبع:

پارس

همشهری آنلاین

فرهنگنامه ایران