جام زرین در موزه ایران باستان

براساس ارزیابی کارشناسان باستان شناسی، قدمت این تپه به 6000 سال قبل از میلاد می رسد و تا دوره اسلامی نیز محل سکونت و استقرار بوده و کاوش ها نشان می دهد چند بار به علت آتش سوزی تخریب و مجدد بنا شده است.

با اکتشافات انجام شده و خارج شدن شهر باستانی از زیر خاک، علاوه بر این جام آثاری از جمله زیورآلات زنانه، مجسمه های تزئینی، خنجرها و دشنه های آهنی و برنزی و... کشف شده است.

جام حسنلو 3200 سال قدمت دارد. این جام زرین که نقوش حک شده روی آن روایتگر داستانی حماسی است، اکنون در موزه ملی ایران نگهداری می شود. این اثر 21 سانتی متر بلندی، 25 سانتی متر قطر و 950 گرم وزن دارد.

روی جام نقش خدایگان سه گانه، خدای زمین، آب و خورشید حک شده است. نقش پهلوانی که با هیولامی جنگد، الهه ای ایستاده روی دو قوچ، نقش بدن انسان بر پشت یک پرنده از نقش های موجود روی این جام است.

بیان تصویری جام با تولد کودکی آغاز می شود. کودک بین مادر خود و یک روحانی دست به دست می شود. پشت سر صحنه تولد، صحنه مرگ و شکنجه دیوی دیده می شود.

این کشتار توسط پهلوان عظیم الجثه ای انجام می شود که زوبینی (نیزه کوچک) در دست راست دارد و در دست چپ قبضه کمانی را گرفته و به نشانه قدرت سر کمان را بر پای خود گذاشته است.

صحنه اصلی اسطوره مانایی در جام حسنلو نبرد هیولایی با پیکر آدم، تنه صخره و دمی از مار با سرهای سه گانه و پهلوانی که سپرهای آهنین در دو دست خود دارد، است.

در صحنه بالایی جام، خدای ماه سوار بر ارابه ای که دو گاو نر آنها را می کشند به پهلوان در حال جنگ کمک می کند.به فرمان خدای ماه، باران از او نازل می شود و از دهان گاوسیلابی می ریزد که صخره هیولارا بشکند. خدای ماه در جرگه دو خدای خورشید و زمین است.

صحنه بالایی جام از این سه خدای در حال حرکت نشان دارد که هر یک بر ارابه ای نشسته اند. این جام طلایی از آغوش استخوان های تاریخی فردی به دست آمد که آن را در پس شمشیر بلندش پنهان کرده بود.

کارشناسان بر این باورند این مرد با در دست داشتن جام در حال فرار از دست سپاه مهاجمان بود و چون در حال فرار جانش را از دست داده، جام زیر فشار بدنش ضربه خورده و کج شده است.

اکنون این جام در موزه ایران باستان نگهداری می شود. جام حسنلو به لحاظ تاریخی به تمدن های پیش از مادها یعنی دوران مانائی تعلق دارد. این اثر ارزشمند برای نخستین بار سال 1377 در موزه ایران باستان به نمایش درآمد.

توضیح تصویر:

1- تصویر جام حسنلو که متاسفانه بر اثر ماندن زیر آوار و گذشت زمان از شکل اصلی خود خارج و مچاله شده است.

2- نقش دیاگرام نقوش اساطیری مصور در جام حسنلو

منبع:

روزنامه جام جم