خانه تکانی، آیین نوروزی
مادرم از چند روز که نه از چند هفته مانده به پایان سال خانه تکانی را شروع می‌کند. تمام وسایل خانه را گردگیری، شستشو و تمیز می‌کند. چون معتقد است روز نخست فروردین سال نو که از راه می‌رسد همه خانه را برانداز می‌کند و اگر اجاق روشن، خانه پاک و آراسته باشد شاد می‌شود و برایمان دعا می‌کند؛ ولی اگر کثیف و ناپاک باشد یا هفت‌سین نداشته باشیم تا سال بعد غم و اندوه بر خانه حکم فرما می‌شود!
آری، خانه‌تکانی یکی از آیین‌های نوروزی است که مردم بیشتر مناطقی که نوروز را جشن می‌گیرند به آن پایبندند. در این آیین، تمام خانه و وسایل آن در آستانه نوروز تمیز می‌شوند؛ خانه تکانی یکی از تغییراتی است که با نزدیک شدن نوروز دیده می‌شود و چهره شهر را عوض می‌کند.
روزهای آخر اسفند بالای اکثر پشت بام یا ایوان خانه‌های شهر، فرش‌های شسته شده آویزان است، خیلی از پنجره‌ها بی‌پرده می‌شوند و کافی است یک ساعت در شهر بچرخی تا صدها نفر را ببینی که بالای نردبان رفته‌اند و شیشه‌ها و دیوارها را تمیز می‌کنند. حتی کارگران شهرداری مشغول رنگ زدن جداول و دیوارهای کثیف خیابان‌ها هستند. این آیین در کشورهای مختلف از جمله ایران، تاجیکستان، افغانستان و جمهوری آذربایجان برگزار می‌شود. این روزها کمتر کسی به صورت تمام وقت در خانه است؛ بنابراین کار نظافت باید تدریجی انجام گردد، هیچ چیز بهتر از یک روش خوب و برنامه ریزی شده به کمک ما نمی‌آید. روند داشتن خانه‌ای تمیز، بدون نگرانی و تشویش در طی مراحلی به انجام می‌رسد:
الف- از همین حالا شروع کنید
خانه تکانی شب عید، از کارهایی است که برخلاف اسمش نباید «شب عید» انجام شود، بلکه باید از مدت‌ها قبل از رسیدن لحظات سال تحویل انجام شده باشد. علاوه بر کار نظافت، کارهای دیگری هم هست که باید از حالا تا آخر تعطیلات نوروزی انجام شوند مانند: تهیه هدیه، تهیه و ارسال کارت تبریک و...
داشتن خانه‌ای نظیف در طی تعطیلات، به خصوص اگر از روش صحیحی استفاده نمایید، ساده‌تر از چیزی است که تصور می‌کنید. خانه تکانی را قبل از دوران پر تنش آخر فصل انجام دهید.
در نتیجه کار را بدون عجله و فشار روحی انجام می‌دهید و به اندازه کافی برای پروژه‌های وقت گیری مانند تغییر دکوراسیون یا برق انداختن لوازم فلزی زمان خواهید داشت.
ب- فهرستی تهیه کنید و آن را دو مرتبه چک کنید
قبل از اینکه شروع به خانه تکانی کنید، فهرستی از تمام چیزهایی که باید تمیز شوند تهیه نمایید. کارها را بر اساس هر اتاق تقسیم کنید و زمانی برای هر کار در نظر بگیرید. بدین ترتیب می‌توانید بسته به زمان لازم برای هر کار، حتی از زمان‌های اضافه بسیار کوتاه مانند پخش آگهی در تلویزیون نیز استفاده کنید و مثلاً چند تکه لباس را در ماشین لباس‌شویی بریزید. هنگامی که به تدریج هر مورد موجود در فهرست را علامت می‌زنید، حس بسیار خوبی به شما دست می‌دهد و احتمال اینکه کارتان را تمام و کمال انجام دهید بسیار بیشتر خواهد بود.
برای داشتن خانه‌ای تمیز نباید لزوماً زمان ممتد زیادی در اختیار داشته باشید. در حقیقت، خواهید دید که اختصاص دادن 30 دقیقه در روز به کار نظافت، نتایج بسیار رضایت بخشی خواهد داشت. برای مرتب کردن لوازم و خرده ریزها، یک زمان ثابت مانند قبل از خواب یا قبل از صبحانه را کنار بگذارید در این فاصله می‌توانید به نظافت هم بپردازید، مثلاً بعد از دوش صبحگاهی آینه حمام را تمیز کنید و یا کف وان را با کمی پودر یا مایع مخصوص برق بیندازید.
ج- گاهی میانبر زدن اشکالی ندارد
اگر تا اینجا به هر علت وقت کم آورده‌اید، نگران نشوید. بخش‌های اساسی و بیرونی خانه مانند پرده‌ها، فرش و مبلمان را تمیز کرده و نظافت داخل کمدها، کابینت‌ها و قسمت‌های «مخفی» را به مدتی بعد موکول کنید؛ اما فراموش نکنید! گاهی تمیز کردن دور و اطراف یک شیء اضافه راحت‌تر از دور انداختن آن به نظر می‌رسد، اما این روش در دراز مدت کارساز نخواهد بود.
با کمی نظم و ترتیب، خرده ریزها را کاهش دهید. خود را از شر لباسی که دیگر اندازه‌تان نیست و آن‌را نمی‌پوشید راحت کنید. هر قطعه پوشاک یا شیء ناقص مانند لنگه جوراب، ظروف شکسته‌ای که دوباره چسبانده شده و... را دور بیندازید. تهیه لوازمی مانند جا کلیدی، جا کفشی و در کل وسایلی که موجب مرتب شدن خرده ریزها می‌شوند را در دستور کار خویش قرار دهید.
هر چند که آپارتمان‌های کوچک، بدون پستو و زیر زمین امروزی تقریباً در تمام مدت سال نسبتاً تمیز هستند، اما تمیزترین خانه‌ها هم مدتی مانده به نوروز، برای شگونش هم که شده خانه تکانی می‌شوند. در نهایت عید، تنها عید خانم‌ها نیست و تنها دوستان و خانواده خانم به منزل نمی‌آیند، پس نباید تمام نظافت آن‌را به تنهایی بر عهده مادران گذاشت. شما خانم‌ها هر هفته زمان خاصی را برای نظافت اختصاص داده و کارها را با فرزندان و همسر خود تقسیم کنید.
از بچه‌ها بخواهید که تخت‌های خود را مرتب کرده، اسباب بازی‌ها، کتاب‌ها و لوازم دیگر را جمع کرده و پس از گردگیری قفسه‌ها، سر جای خود بگذارند. این کار نه تنها باری از دوش شما برمی دارد، بلکه عادات خوبی به فرزندانتان می‌آموزد. بنابراین بچه‌ها هم باید به کمک والدین بشتابند و از همین حالا با برنامه‌ای دقیق دست به کار شوند و خانه تکانی اتاقشان را به لحظه‌ی آخر موکول نکنند.
مرکز یادگیری سایت تبیان - تهیه: مریم عرفانیان
تنظیم: مریم فروزان کیا
