انجمن اقتصاد حوزه علمیه قم

گروهي از دانش‌آموختگان حوزه علميه كه داراي تحصيلات دانشگاهي در رشته اقتصاد نيز بودند انجمن محققان اقتصاد اسلامي حوزه علميه قم» در اسفند ماه 1382 تأسيس نمودند

گروهي از دانش‌آموختگان حوزه علميه كه داراي تحصيلات دانشگاهي در رشته اقتصاد نيز بودند سالها پيش در حوزه علميه جلسات هفتگي وماهانه در زمينه اقتصاد اسلامي داشتندودغدغه حل معضلات مسائل اقتصادي كشور از جمله مسأله بهره بانكي ، ربا و .. را داشتند تا اينكه پيرو رهنمودهاي مقام معظم رهبري مبني بر توليد علم و جنبش نرم افزاري گروهي از همين دانش آموختگان پس از كسب مجوز فعاليت از كميسيون انجمن‌هاي علمي حوزه علميه قم اين انجمن را با نام «انجمن محققان اقتصاد اسلامي حوزه علميه قم» در اسفند ماه 1382 تأسيس نمودند كه بعدها با تصويب اعضاي مجمع عمومي انجمن، به اسم «انجمن اقتصاد اسلامي حوزه علميه» تغيير نام داد.

اهداف

طبق اساسنامه اهداف زير براي تشكيل انجمن در نظر گرفته شده است:

1ـ تعميق، توسعه و هدايت تحقيقات اقتصاد اسلامي به منظور تحقق جنبش نرم افزاري و توليد نظريه.

2ـ ايجاد زمينه مناسب براي تضارب آراء و گفتگوهاي علمي.

3ـ كمك به سامان يافتن نظام آموزشي و پژوهشي در اقتصاد اسلامي در حوزه و دانشگاه.

وظايف انجمن

طبق اساسنامه ، انجمن داراي وظايف ذيل مي‌باشد و در اين موارد بايد فعاليت نمايد:

1ـ انجام تحقيقات علمي در سطح ملي و بين المللي

2ـ برگزاري گردهمايي علمي جهت نظريه پردازي ، پاسخ به سوالات و شبهات و نقد و مناظره

3ـ ارائه خدمات آموزشي و پژوهشي خاص كه در چارچوب نهادهاي موجود ارائه نمي‌شود.

4ـ كمك به تأسيس و توسعه نهادهاي آموزشي و پژوهشي در حوزه و دانشگاه

5ـ همكاري با انجمن‌ها و مراكز داخل و خارج كشور

6ـ همكاري با نهادهاي اجرايي، علمي و پژوهشي در راستاي اهداف و وظائف انجمن

7ـ شناسايي پژوهشگران و اطلاع رساني به آنان

8ـ تشويق پژوهشگران و تجليل از شخصيت‌هاي علمي و آثار برتر

9ـ انتشار كتب ، مقالات ونشريات علمي.

چارت تشكيلاتي انجمن:

انجمن داراي دو كميته آموزشي و پژوهشي مي‌باشد: در اين كميته‌ها افرادي كه از سطح علمي و پژوهشي مورد قبولي برخوردار هستند شركت دارند الف) كميته‌هاي آموزشي: وظايفي چون، شناسايي مراكز و اساتيد مرتبط با آموزش اقتصاد اسلامي ، تلاش در جهت هماهنگ نمودن موضوعات تدريس و ارتقاي متون مورد استفاده و برنامه ريزي براي ايجاد دوره‌هاي كوتاه مدت و دانش‌افزايي در زمينه‌هاي مختلف اقتصاد اسلامي را برعهده دارند.

ب) كميته‌هاي پژوهشي: وظايفي چون شناسايي مراكز پژوهشي در داخل و خارج و تلاش در جهت ايجاد هسته‌هاي پژوهشي مورد نياز مراكز علمي و اجرايي كشور و تلاش در جهت برگردان كتب و مقالات معتبر در زمينه اقتصاد اسلامي و .... را به عهده دارد.

درون اين كميته‌ها هسته‌هاي تخصصي قرار دارند كه براي اجراي طرح‌هاي پژوهشي مورد نياز مراكز علمي و اجرايي كشور از توان علمي اين هسته‌ها استفاده مي‌شود.

اعضاي كميته‌ها و هسته‌ها :

1ـ كميته آموزشي: آقايان:

1. سيد عباس موسويان

2.محمدرضا يوسفي

3.مجيد رضايي

4.علي اصغر هادوي‌نيا

5.محمدجمال خليليان‌اشكذري

6.جواد سعادت‌فر

7.مهدي رجايي

8.نصرالله خليلي تيرتاشي

9.علي باقري

10.محمدجواد محقق

11.غلامعلي معصومي‌نيا

12.محمود عيسوي

13.محمد پورمند(نبي زاده)

14.عليرضا لشكري

15.علي سالمي‌نجف‌آبادي

اين كميته داراي يك هسته مركزي است كه افراد ذيل از اعضاي آن مي‌باشند: آقايان: موسويان، رضايي، ، خليليان ، عيسوي، يوسفي(محمدرضا)

2ـ كميته پژوهشي: آقايان:

1.احمدعلي يوسفي

2.سيدحسين ميرمعزي

3.غلامرضا سرآباداني

4.ناصر جهانيان

5.سيدرضا حسيني

6.محمدحسين كرمي

7.مجيد حبيبيان‌نقيبي

8.سيدمحمد كاظم رجايي

9.سيدضياء الدين كياء الحسيني

10.محمداسماعيل توسلي

11.محمدنقي نظرپور

12.سعيد فراهاني‌فرد

13.ناصر الهي

اين كميته داراي يك هسته مركزي است كه افراد ذيل از اعضاي آن مي‌باشند: آقايان: ميرمعزي، سيدرضا حسيني، سرآباداني، كياء‌الحسيني، رجايي.

3ـ هسته‌هاي پژوهشي:

_{^{الف: هسته بورس}}

اعضای این هسته عبارتند از آقایان: مجید رضایی، غلامرضا سرآبادانی، محمود عیسوی، غلامعلی معصومی نیا، سید محمد تقی علوی و محمد رضا یوسفی

 _{^{ب: هسته پول و بانكداري}}

اعضای این هسته عبارتند از آقایان: علی باقری، مجید حبیبیان، سید محمد کاظم رجایی، مهدی رجایی، سید عباس موسویان، محمد نقی نظرپور، محمد جمال خلیلیان، عبدالحمید ثابت، سعید فراهانی فرد، جعفر انصاری و محمد جواد محقق نیا

_{^{ج: ماليه ودولت}}

اعضای این هسته عبارتند از آقایان: محمد اسماعیل توسلی، ناصر جهانیان، سید رضا حسینی، سید هادی عربی، محمد حسین کرمی، سید ضیاء الدین کیاالحسینی، علیرضا لشکری، سید حسین میرمعزّی، حسن آقا نظری، احمد علی یوسفی، ناصر الهی و نعمت اله پناهی

شرح وظايف

1ـ كميتة آموزشي

2ـ كميتة پژوهشي

1ـ كميتة آموزشي

وظائف كميتة آموزشي عبارت است از:

ـ شناسايي مراكز واساتيد مرتبط با آموزش اقتصاد اسلامي و كتب و متون مورد استفاده در داخل و خارج كشور؛

ـ تلاش در جهت هماهنگ نمودن موضوعات مورد تدريس وارتقاي متون مورد استفاده؛

ـ برنامه‌ريزي به منظور تدوين برنامه آموزشي اقتصاد اسلامي بصورت گرايش و رشته مستقل در سطوح مختلف كارشناسي، كارشناسي ارشد و دكتري در دانشگاه‌ها؛

ـ برنامه‌ريزي در جهت ايجاد دورة تخصصي فقه الاقتصاد و اقتصاد اسلامي در حوزه علميه و تدوين كتب آموزشي متناسب با آن؛

ـ ارائه خدمات مشاوره‌اي به مراكز مختلف در زمينه نيازهاي آموزشي مرتبط با اقتصاد اسلامي؛

ـ برنامه‌ريزي براي ايجاد دوره‌هاي كوتاه مدت و دانش افزايي در زمينه‌هاي مختلف اقتصاد اسلامي؛

ـ برنامه ريزي و برگزاري دوره‌هاي آموزش عمومي براي فرهنگ سازي در سطح جامعه و نهادهاي اجرايي در راستاي شناخت و رفع مشكلات اجرايي اقتصاد اسلامي؛

ـ برنامه ريزي در جهت تعريف واحدهاي درسي و متون درسي مورد نياز حوزه در سطوح مختلف؛

ـ برنامه‌ريزي براي برگزاري دوره‌هاي كوتاه مدت آموزشي.

2ـ كميتة پژوهشي

وظائف كميته پژوهشي عبارتست از:

ـ شناسايي مراكز پژوهشي در داخل و خارج ، شامل:

الف ـ تهية فهرست موضوعات پژوهش شده و در دست پژوهش.

ب ـ شناسايي نيروهاي تمام وقت و پاره وقت.

ـ شناسايي نيازهاي پژوهشي دستگاهها و نهادهاي اجرايي كشور در زمينه‌هاي مرتبط با اقتصاداسلامي؛

ـ تلاش در جهت ايجاد هسته‌هاي پژوهشي تخصصي وزمينه سازي براي استفاده از توان علمي اين هسته‌ها براي اجراي طرح‌هاي پژوهشي مورد نياز مراكز علمي و اجرايي كشور؛

ـ برنامه ريزي براي انتشار يك نشرية تخصصي؛

ـ برنامه‌ريزي در جهت معرفي موضوعات تحقيقي در زمينه اقتصاد به حوزه‌هاي علميه و دانشگاههاي كشور و ايجاد انگيزه براي دانش‌پژوهان جهت تدوين پايان‌نامه كارشناسي ارشد (سطح سه) و رساله دكترا (سطح چهار)؛

ـ برنامه ريزي براي تدوين دانشنامه اقتصاد اسلامي (در موضوعات اصلي)؛

ـ تلاش در جهت تهية طرح تحقيق جامع در موضوعات اقتصاد اسلامي؛

ـ تلاش در جهت برگردان كتب و مقالات معتبر در زمينة اقتصاد اسلامي؛

ـ تلاش در جهت انجام موضوعات كاربردي.

فعاليت‌ها:

اين انجمن پس از كسب مجوز در اسفند 1382 فعاليت‌هاي خود را آغاز نموده و اهم اين موارد عبارتند از:

1ـ‌تعيين و تصويب آيين نامه‌ها و شرح وظايف و تشكيلات انجمن

2ـ تصويب آيين نامه تأييد و همكاري با مجلات: اين آيين نامه با يازده ماده و 16 بند و 2 تبصره به تصويب رسيد كه موادي چون موارد زير را دارا مي‌باشد

1) مجله علمي به مجله‌اي اطلاق مي‌شود كه:

الف: اعضاء هيئت تحريريه آن از سطح علمي بالا و قابل قبولي برخوردار باشند

ب: محتواي مجله از جهت سطح علمي مطابق استانداردهاي قابل قبول باشد

2) تأييد مجله علمي مبتني است بر شروط ذيل:

الف: حداقل 30% مقالات بايد به مباحث اقتصاد اسلامي اختصاص يابد

ب: اخبار و اطلاعيه‌هاي انجمن به شيوه مطابق ضوابط مجلات علمي در مجله منعكس شود.

ج: در هر شماره مجله ، در جاي مناسبي، تأييد انجمن اعلام شود.

3ـ چارت تشكيلاتي انجمن و شرح وظايف كميته‌ها

4ـ تعيين و بررسي كليات بودجه 83

5ـ برگزاري نشست‌هاي علمي  انجمن از ابتداي تأسيس تاكنون 8 نشست علمي برگزار كرده است:

اولين نشست: با حضور دكتر معبد الجارحي از كشور مصر و دكتر مير آخور نماينده محترم مجلس ايران در تاريخ 15/3/83 با موضوع «بازارهاي مالي اسلامي»

دومين نشست: بررسي نظريه بهره بوم باورك با سخنراني دكتر رجايي در تاريخ 11/10/83، در اين جلسه ابتدا آقاي رجايي به تبيين نظريه بوم باورك پرداختند سپس آقاي دكتر دلالي اصفهاني نظريه را به زبان رياضي بحث كردند و هر يك از ناقدين: حجج اسلام آقايان: نظري و موسويان موضوعاتي را مطرح كردند سپس آقاي رجايي به سوالات شركت كنندگان پاسخ دادند

سومين نشست: نقد كتاب «نگرشي علمي به هزينه و در آمد دولت اسلامي» تأليف حجج اسلام آقايان نظري و گيلك.

اين جلسه با همت انجمن و همكاري كتاب سال حوزه و نهضت آزاد انديشي و توليد علم در تاريخ 15/9/84 در مكان سالن همايش انجمن‌هاي علمي برگزار شد. در اين جلسه آقاي نظري ، يكي از مؤلفين دربارة علت تأليف كتاب سخنراني نمودند و آقاي گيلك هم در مورد نقد كتاب صحبت فرمودند. سپس حجت الاسلام دكتر كياء الحسيني اين كتاب را نقد فرمودند.

چهارمين نشست: نقد و بررسي كتاب «بانكداري اسلامي» تأليف دكتر موسويان. اين نشست در تاريخ 27/11/84 بعد از نماز مغرب و عشاء با حضور 20 نفر از اعضاء و نيز مهماني از مركز جهاني علوم اسلامي برگزار شد . و حاج آقاي موسويان توضيحاتي درباره كتاب دادند سپس آقايان رجايي ـ باقري‌ـ نظري ـ رضايي ـ كياء الحسيني ـ نظرات خود را در مورد كتاب بيان كردند.

پنجمن نشست: نقد مقاله «نظريه پردازي در اقتصاد اسلامي» تأليف حجت الاسلام جناب آقاي نظري. اين نشست با سخنراني آقاي نظري در تاريخ 2/4/85 رأس ساعت 5/6 عصر آغاز شد سپس چند تن از حاضرين سوالاتي از آقاي نظري فرمودند و ايشان هم پاسخ فرمودند.

ششمن نشست: نقد مقاله« بررسي فقهي ابزارهاي مشتقه در بازار مالي» تأليف آقاي غلامعلي معصومي نيا اين نشست در تاريخ 22/6/85 برگزار شد.

هفتمين نشست: اين نشست با موضوع بررسي كلي سياست‌هاي نظام در خصوص اصل 44 با حضور اعضاي انجمن و دانش‌پژوهان از مركز جهاني و مركز علوم انساني وابسته به مركز جهاني و مؤسسه امام(ره) و دانشگاه مفيد در تاريخ 9/9/85 رأس ساعت 18 در مكان انجمن‌هاي علمي برگزار گرديد.

در اين نشست پس از تلاوت آياتي از قرآن مجيد و خير مقدم رئيس انجمن و گزارش ايشان از فعاليت‌هاي انجمن، جناب اقاي دكتر محسن رضايي دبير مجمع تشيخص مصلحت نظام درباره اصل 44 بحث خود را ارائه دادند. بعد از سخنراني، ايشان به سوالات حضار پاسخ فرمودند و جلسه در ساعت 20 به پايان رسيد.

هشتمين نشست: اين نشست در تاريخ 13/10/85 با موضوع الگوي انسان اقتصادي در اسلام برگزار شد.

6ـ طراحي آرم انجمن با ايده عدالت ، معنويت و رشد

7ـ ارائه برنامه براي نشست‌هاي هفتگي مديريت حوزه علميه قم: موضوعات زير براي بحث در اين نشست‌ها به تصويب رسيده وانجمن طي نامه‌اي به مسئولين مربوطه آمادگي خود را براي برگزاري اين نشست‌ها اعلام نموده است:

1) عدالت (فقر و غنا و نابرابري در ايران)

2) پيشگيري از فقر و گسترش انفاق

3) خطوط كلي انفاق در قرآن

4) جهاني شدن

5) وضعيت تورم و تغيير قيمت‌ها

6) بانكداري

7) قناعت

8ـ پيشنهاد دروس اقتصاد اسلامي براي برنامه‌هاي دروس جنبي حوزه:  پيرو درخواست مدير برنامه‌ريزي و تدوين كتب درسي حوزه ، اين دروس براي دو سطح در حوزه به تصويب رسيد:

سطح 2 ـ مباني اقتصاد اسلامي (3 واحد) ـ كليات علم اقتصاد (3 واحد)

سطح 3ـ بانكداري اسلامي (2 واحد) ـ اقتصاد ايران (2 واحد)

9ـ همكاري با دبيرخانه كتاب سال حوزه براي معرفي كتاب سال در زمينه اقتصاد اسلامي: در راستاي معرفي كتاب سال حوزه از سوي دبيرخانه همايش معرفي كتاب سال حوزه، ارزيابي كتب اقتصادي به اين انجمن واگذار شده است. در سال 83 پس از ارزيابي 26 عنوان كتاب اقتصادي 10 كتاب به بخش پاياني راه يافت و توسط 14 داور متخصص در اين رشته ارزيابي شد و كتاب «نگرش علمي به هزينه و در آمد دولت اسلامي» تأليف حجج اسلام آقايان نظري و دكتر گيلك و كتاب «كارودين» اثر حجت الاسلام و المسلمين جناب آقاي رضايي و كتاب «اسلام وتوسعه» ترجمه حجت الاسلام و المسلمين جناب آقاي نظرپور به عنوان كتاب سال حوزه معرفي شدند

10ـ ارتباط با انجمن اقتصاد اسلامي ايران

11ـ انعقاد قرارداد فرهنگ لغات

12ـ راه اندازي سايت انجمن: به منظور معرفي انجمن و ارتباط آن با ساير انديشمندان و سازمان‌ها و نيز اطلاع‌رساني درباره اقتصاد اسلامي، انجمن اقدام به ايجاد سايت با آدرس www.islamicec.com نموده است.

13ـ راه اندازي كميته‌هاي آموزشي و پژوهشي: كميته پژوهشي ـ اين كميته فعاليت خود را از تاريخ 19/12/83 آغاز كرده است كه در مجموع بيش از 10 جلسه داشته و بحث‌هاي مختلفي از جمله تعيين حلقه‌هاي تخصصي بانكداري، توسعه عدالت محور، نظام مالياتي ، رفاه و تأمين اجتماعي و اخلاق و فرهنگ اسلامي داشته است.

14ـ تشكيل هسته نظام مالي

هسته نظام مالي داراي وظايف ذيل مي‌باشد

ـ شناسايي مراكز تحقيقي واجرائي و پژوهشي در زمينة امور مالي اعم از خارجي و داخلي، (دولتي و خصوصي) و برقراري ارتباط با آن‌ها.

ـ ايجاد بانك اطلاعاتي نظام مالي.

ـ تدوين چشم اندازها و راهبردهاي كوتاه مدت و بلند مدت

ـ شناسايي و نياز سنجي اولويت‌هاي پژوهشي

ـ ترسيم ساختار منطقي مطالعات نظام مالي اسلامي

ـ حركت به سمت طراحي و تدوين نظام مالي اسلامي

ـ ايجاد هماهنگي و ساماندهي فعاليت‌هاي پژوهشي در زمينه نظام مالي اسلامي

ـ ارائه خدمات به مراكز عمومي و خصوصي در زمينه‌هاي مختلف از جمله راهنمايي پايان‌نامه‌هاي دانشجويي، ارايه مقالات به همايش‌هاي مربوطه، پيشنهاد به انجمن براي تشويق پايان‌نامه‌ها ومقالات .

ـ حمايت مالي از پايان‌نامه‌ها و تحقيقات.

ـ ارتباط نزديك با مراكز مالي

ـ ارتباط با بانك‌هاي خارج از كشور

ـ ارتباط با شوراهاي فتاوي بانك‌هاي خارج از كشور.

15ـ برگزاري مجمع عمومي انجمن: مجمع عمومي عبارت است از گردهم آيي اعضاي اصلي انجمن به صورت عادي يا فوق العاده. مجمع عمومي عادي سالي يك بار تشكيل مي‌شود.

16ـ همكاري با شبكه قرآن سيما

17ـ تشكيل هسته‌هاي تخصصي پول و بانكداري ، ماليه و دولت و بورس.

18ـ تأليف اصطلاح نامه اقتصاد اسلامي به سه زبان عربي، فارسي و انگليسي

19ـ شناسايي و جذب اعضاء

20ـ تأسيس كتابخانه تخصصي در زمينه اقتصاد اسلامي

21ـ تشكيل واحد دانشجويي:به منظور گسترش و تعميق فعاليت‌هاي علمي دانشجويان طلبة رشته اقتصاد اسلامي، واحد دانشجويي انجمن اقتصاد اسلامي حوزه علميه تشكيل مي‌گردد. كه زير مجموعة انجمن اقتصاد اسلامي حوزه علميه است و از ميان دانشجويان طلبة رشتة اقتصاد تشكيل مي‌گردد. واحد دانشجويي شخصيت حقوقي مستقل و بدون وابستگي به سازمان‌ها و نهاد‌هاي دولتي و غيردولتي است و مسئوليت عملكرد آنها بر عهده خويش مي‌باشد و يك تشكل غير سياسي است كه اعضاي آن حق فعاليت سياسي يا وابستگي به گروه‌ها و احزاب سياسي را به نام واحد دانشجويي ندارد. واحد دانشجويي انجمن اقتصاد حوزه علميه با پي‌گيري اهداف ذيل از دي‌ماه 1385 آغاز به كار نموده است:

1ـ ارتقاء كمي و كيفي دانشجويان طلبه

2ـ ارتباط اعضاء دانشجو با يكديگر و با اعضای انجمن

3ـ بكارگيري و مشاركت دادن طلاب در تحقيقات اقتصاد اسلامي

4ـ زمينه سازي جهت گسترش گرايش طلاب حوزه به سمت اقتصاد اسلامي

5ـ گسترش و تعميق مطالعات و تحقيقات اقتصاد اسلامي .

22ـ همكاري با گفتمان ديني حوزه

23ـ جلسات هيئت مديره: هيئت مديره تاكنون بيش از پنجاه جلسه داشته كه در اين جلسات در مورد فعاليت‌هاي انجمن بحث و تصميم گيري شده است. اين جلسات هر دو هفته يك بار تشكيل مي‌گردد.

فعاليت‌هاي در دست اقدام انجمن

1ـ برگزاري نشست‌هاي علمي با موضوع‌هاي زير:

1ـ كاربرهاي آزمون‌هاي تجربي در اقتصاد اسلامي و بررسي فقهي حيل شرعي ربا

2ـ وقف و تحولات آن

2ـ همايش علمي با موضوع واگذاري سهام عدالت

3ـ برگزاري كارگاه آموزشي با موضوع : بورس نفت

4ـ برگزاري كلاس‌هاي آموزشي در مدارس علميه با موضوعات:

الف ) مباني اقتصاد اسلامي

ب) بانكداري اسلامي

ج) توسعه كشورهاي سوم

5ـ چاپ و انتشار فصلنامه تخصصي

برنامه انجمن در سال 86

عمدتا سه مسأله مد نظر مي‌باشد:

1ـ تكميل سايت

2ـ برگزاري 2همايش علمي در سطح كشور و دعوت از ساير مراكز علمي مرتبط

3ـ تشكيل و فعاليت‌ حلقه‌هاي علمي

مشكلات انجمن

1ـ عدم باور و اطمينان برخي مراجع ومسئولين حوزه به توانايي‌هاي انجمن و سودمندي آنها براي حوزه.

2ـ عدم رسميت انجمن‌ها در وزارت علوم

3ـ عدم تعريف جايگاهي مشخص براي انجمن‌هاي علمي در حوزه و دانشگاه

4ـ نوپايي رشته اقتصاد اسلامي در حوزه و دانشگاه

5ـ محدود بودن متخصص در اين رشته و كمبود امكانات

6ـ ضعف انگيزه اعضاء جهت همكاري با انجمن

_{^{اركان انجمن}}

انجمن داراي سه ركن اساسي به ترتيب زير مي‌باشد

1ـ مجمع عمومي : مجمع عمومي عبارت است از گردهم آيي اعضاي اصلي انجمن به صورت عادي يا فوق العاده به دعوت هيئت مديره. مجمع عمومي عادي سالي يك بار تشكيل مي‌شود.

2ـ هيئت مديره: هيئت مديره عبارت است از 7 نفر عضو اصلي و 2 نفر عضو علي البدل كه به مدت 2 سال با رأي مخفي مجمع عمومي از ميان اعضاي اصلي انجمن انتخاب مي‌شوند.

3ـ بازرسي: مجمع عمومي از ميان اعضاي اصلي انجمن دو نفر را به عنوان بازرسان اصلي هر يك نفر را به عنوان بازرسي علي البدل به مدت 2 سال انتخاب مي‌نمايد.