پاسخ آیت الله سبحانی به شبهات مطرح شده پیرامون توسل

حضرت آیت الله سبحانی در ششمین نشست از سلسله نشست های کلام اسلامی در مدرسه عالی نواب مشهد، با بیان اینکه توسل این است که به وسیله قرآن یا نبی یا امام به درگاه خدا تقرب بجوییم، خاطرنشان کردند: وسیله سبب است و توسل بکارگیری وسیله می باشد.

نکاتی از بیانات ایشان:

1. باید وسیله بودن چیزی یا فردی در شرع تعبداً ثابت شود... با توجه به این مطلب قرآن کریم این ضابطه را می فرماید که «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آَمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَابْتَغُوا إِلَیْهِ الْوَسِیلَةَ وَجَاهِدُوا فِی سَبِیلِهِ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ»( المائدة : 35 )

2.  امام علی(ع) در خطبه 110 نهج البلاغه، ایمان به خدا، ایمان به پیامبر (ص)، جهاد در راه خدا، اقامه نماز، پرداخت زکات، روزه، حج ، صدقه و انجام کارهای نیک را از وسیله های ایمان برشمرده است.

3. وسیله به اینها تنها منحصر نیست،  در آیات و روایات از دیگر وسایل نیز یاد شده است.

4. با توجه به آیه مبارکه «وَلِلَّهِ الْأَسْمَاءُ الْحُسْنَى فَادْعُوهُ بِهَا وَذَرُوا الَّذِینَ یُلْحِدُونَ فِی أَسْمَائِهِ سَیُجْزَوْنَ مَا کَانُوا یَعْمَلُونَ »( الأعراف : 180 )، ‌ بهترین وسیله برای تقرب به درگاه الهی توجه فرائض و نوافل می باشد, بر این اساس درخواست دعا و توسل به «اسماء الله» نیز یکی از موارد مورد تأیید و قبول تمام طوایف اسلامی است.

5. توسل به قرآن کریم، اعمال نیک و دعای مؤمن برای فرد را از دیگر موارد مورد قبول در میان مسلمین است؛ برای نمونه آیه «وَإِذْ یَرْفَعُ إِبْرَاهِیمُ الْقَوَاعِدَ مِنَ الْبَیْتِ وَ إِسْمَاعِیلُ رَبَّنَا تَقَبَّلْ مِنَّا إِنَّکَ أَنْتَ السَّمِیعُ الْعَلِیمُ»( البقرة : 127 ) نشان می دهد که می توان عمل نیک خود را وسیله برای دعا قرار داد.

ایشان به جوانان توصیه کردند: اگر عمل صالحی در زندگی انجام داده اید به رخ خدا بکشید که قهراً خدای متعال دعای فرد را برآورده می کند.

6.حتی وهابیون توسل به رسول الله در زمان حیاتشان را قبول دارند، تمام طوائف اسلامی بر انواع توسل هایی که یاد شد، اعتراف دارند.

7. با توجه به آیه «وَ إِذَا قِیلَ لَهُمْ تَعَالَوْا یَسْتَغْفِرْ لَکُمْ رَسُولُ اللَّهِ لَوَّوْا رُءُوسَهُمْ وَرَأَیْتَهُمْ یَصُدُّونَ وَهُمْ مُسْتَکْبِرُونَ»( المنافقون: 5)، تفاوت عقیده شیعه با وهابیون در جایی است که فردی در زمانی غیر از حیات به دعای رسول الله توسل کند.

8. دلیل شیعه،اطلاق آیه «وَ مَا أَرْسَلْنَا مِنْ رَسُولٍ إِلَّا لِیُطَاعَ بِإِذْنِ اللَّهِ وَلَوْ أَنَّهُمْ إِذْ ظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ جَاءُوکَ فَاسْتَغْفَرُوا اللَّهَ وَاسْتَغْفَرَ لَهُمُ الرَّسُولُ لَوَجَدُوا اللَّهَ تَوَّابًا رَحِیمًا»( النساء : 64 )، است؛ بعضی از آیات مثل «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آَمَنُوا لَا تَرْفَعُوا أَصْوَاتَکُمْ فَوْقَ صَوْتِ النَّبِیِّ وَلَا تَجْهَرُوا لَهُ بِالْقَوْلِ کَجَهْرِ بَعْضِکُمْ لِبَعْضٍ أَنْ تَحْبَطَ أَعْمَالُکُمْ وَأَنْتُمْ لَا تَشْعُرُونَ»( الحجرات : 2 ) اطلاق دارند و در اینجا نیز اطلاق حال حیات و حال غیر حیات دیده می شود.

9. از داستان فرزندان یعقوب و پدر آنها درباره توسل به دعای نبی،  معلوم،می شود که توسل به دعای نبی در امم گذشته وجود داشته است.

10. «حیات برزخی» : آیات فراوانی به عنوان دلیل بر حیات برزخی وجود دارد و به عنوان مثال درباره آل فرعون ، می فرماید « النَّارُ یُعْرَضُونَ عَلَیْهَا غُدُوًّا وَعَشِیًّا وَیَوْمَ تَقُومُ السَّاعَةُ أَدْخِلُوا آَلَ فِرْعَوْنَ أَشَدَّ الْعَذَابِ»( غافر:46)  که اینها را در برزخ بر آتش جهنم عرضه می دارند.  آیه «وَلَا تَحْسَبَنَّ الَّذِینَ قُتِلُوا فِی سَبِیلِ اللَّهِ أَمْوَاتًا بَلْ أَحْیَاءٌ عِنْدَ رَبِّهِمْ یُرْزَقُونَ »( آل عمران : 169 )  نیز به عنوان مثالی برای حیات برزخی است.

11. « وصل و حفظ ارتباط و درک و چه بسا پاسخ اموات در برزخ و ارتباط آنها با زمینیان»:  افرادی که در برزخ به سر می برند با این دنیا ارتباط دارند؛ با توجه به آیاتی مثل «فَأَخَذَتْهُمُ الرَّجْفَةُ فَأَصْبَحُوا فِی دَارِهِمْ جَاثِمِینَ»( الأعراف : 78 )، «فَتَوَلَّى عَنْهُمْ وَ قَالَ یَا قَوْمِ لَقَدْ أَبْلَغْتُکُمْ رِسَالَةَ رَبِّی وَنَصَحْتُ لَکُمْ وَلَکِنْ لَا تُحِبُّونَ النَّاصِحِینَ»( الأعراف : 79 ) که درباره حضرت صالح بیان شده که با آن مردگان سخن گفته است، بر حفظ ارتباط اموات با زندگان تأکید می شود.

در آیه 92 و 93 اعراف که درباره حضرت شعیب است، مانند آیه قبل بیاناتی آورده شده است.

12. در روایتی از کتاب صحیح بخاری نیز  آمده که پیامبر (ص) با مردگان سخن گفته اند و اعراب پرسیدند که آیا با اموات سخن می گویید؟ و آن حضرت فرمودند که این ها اموات نیستند بلکه بهتر از شما سخن مرا می شنوند.

13. به دلیل حیات برزخی و برقراری ارتباط، می توان با رسول الله سخن گفت و از ایشان طلب دعا نمود.

در پاسخ به این پرسش که اگر رسول خدا زنده نباشند، چرا در نماز می گوییم «السلام علیک ایها النبی ...» در حالی که به قول خودتان فوت کرده اند و سخن ما را نمی شنوند؟ می توان گفت: شما رسول الله و انبیاء را نشناخته اید که در حیات برزخی به سر می برند و مانعی ندارد بگوییم« یا وجیها عند الله، اشفع لنا عند الله ».

14. توسل به ذات، حق، منزلت، کرامت و ... نبی اکرم (ص) را برای قرب الی الله است و قسم دادن خدا به این موارد اشکال ندارد و این نوع توسل در کتاب های خودشان وجود دارد.

15. در جواب این اشکال که کسی حقی بر گردن خدا ندارد، باتوجه به این که  «حق» یا اصالتی است یا جعلی و بالعرض، می توان پاسخ داد: در قسم اول حق وجود ندارد و اما در قسم دوم حق، خداوند خودش را از روی لطف و عظمت، وامدار نموده است.

قرآن کریم می فرماید«مَنْ ذَا الَّذِی یُقْرِضُ اللَّهَ قَرْضًا حَسَنًا فَیُضَاعِفَهُ لَهُ وَلَهُ أَجْرٌ کَرِیمٌ»( الحدید : 11 ) این وامداری و حق قراردادن جز از روی عظمت و لطف الهی چیز دیگری نیست.

تنظیم برای تبیان: رهنما، گروه حوزه علمیه تبیان

منبع: حوزه نیوز