درس اخلاق: ماه مبارک رمضان (قسمت سوم)
استاد اخلاق آیت الله حسین مظاهری
[خطبه پیامبر صلی الله علیه و آله، قبل از ماه رمضان]
همه شما می‌دانید و در كتابها حتی در مفاتیح محدث قمی «رضوان الله تعالی علیه» آمده است كه پیغمبر اكرم صلی االه علیه و آله قبل از ماه مبارك رمضان جمعه آخر خطبه خواندند برای نماز جمعه و در خطبه تعریف ماه مبارك رمضان را كردند ترغیب، تحریص، تهیأ برای ماه مبارك رمضان، نفسها عبادت است خواب عبادت است هر عبادتی چندین هزار برابر با سایر ماهها است یك آیه خواندن ثواب یك ختم قرآن دارد و ...
این رسم بوده است برای این كه اصحاب خاص چیز یاد مردم بدهند در وسط منبر بلند می‌شدند سؤال می‌كردند امیرالمومنین علیه السلام برای همین كه چیز یاد مردم بدهند و در تاریخ بنویسند الی یوم القیامه، بلند شدند، گفتند كه یا رسول الله «ما افضل الاعمال فی هذا الشهر» بهترین اعمال چیست؟ حضرت فرمودند «الورع من محارم الله» ماه مبارك رمضان تمام بشود و این یك گناه نكرده باشد شاید آن آیات توبه حكومت بر این روایات داشته باشد و اگر یك دفعه یك گناه فوراً جبران بكند با توبه، با عذر خواهی از خدا، جداً این افضل اعمال است یعنی از خواندن قرآن با آن همه ثوابش از دعا با آن همه ثوابش از درك شبهای قدر با آن همه فضیلتش اجتناب از گناه از همه اینها مهمتر است كه انسان مواظب باشد؛ همین طور كه مضراتی كه فقها گفتند اگر انجام دهی روزه ات باطل میشود، گناه را هم باید ترک کرد و الا روزه باطل میشود.
[گناهان نیز باطن روزه را باطل می کنند]
ما خیلی روایت داریم كه مرحوم صاحب وسائل روایتها در باب روزه نقل میكند كه غیبت روزه را باطل میكند تهمت روزه را باطل میكند و دروغ روزه را باطل میكند. دیگر خواه ناخواه با القاء خصوصیت گناه چشم، گناه گوش زبان مثل گناه فرج است همان طور كه آن باطل میكند اینها هم روزه را باطل میكند ... یعنی دیگر قبول نمیشود، دیگر روح ندارد، گردوی پوچ است. و اما این كه قضا داشته باشد كفاره داشته باشد آن مختص به آن مفطراتی است كه در رساله آمده است.
اما باید توجه به این مطلب باشد كه اگر یك گناه آمد؛ گناه چشم باشد، گناه گوش باشد، گناه زبان باشد، گناه اعضاء و جوارح باشد؛ دیگر این روزه نیست؛ این گردوی پوچ است هر چند صحیح هم باشد و قضا نداشته باشد، كفاره نداشته باشد؛ اما از نظر اثر، دیگر مثل هم است دیگر این گردو پوچ است.
گفتم مگر این كه راستی آن روایات و آیاتی كه راجع به توبه است بیاوریم جلو حكومت بدهیم و بگوییم كه ممكن است‌مثلاً اگر زنا داد یا زنا كرد دیگر این قابل جبران نباشد؛ اما اگر این غیبت كرد این قابل جبران باشد؟ مگر ممکن است خدا گردوی پوچ را گردوی مغز دارد كند؟
[مراتب روزه]
شاید كسی بگوید اما این الان بحث ما نیست. آن كه بحث ما است این كه از روایات به خوبی استفاده می كنیم كه اگر گناهی آمد این گردوی پوچ است. حتی بزرگان گفتند كه اگر گناه دل هم آمد آن هم ضرر به روزه می‌زند؛ دل انسان هم باید روزه باشد كه اسمش را می‌گذارند «روزه اخص الخواص» گاهی روزه مال عوام است یعنی مفطرات را نمی‌آورد گاهی روزه خواص است گناه نمی‌كند گاهی روزه اخص الخواص است. دل هم دیگر از خلجان‌ها، تخیل‌ها و توهم‌ها [روزه باشد] دل هم مال خدا است. این سومی (روزه اخص الخواص) برای ما پیدا نمیشود؛ اما خوشا به حال آن كسانی كه راستی بتواند یك روز این جور روزه بگیرد؛ چه رسد یك ماه دل آن ها روزه باشد. ولی حالا آن نمیشود دیگر آن متوسط (یعنی گناه دیگر نداشته باشیم) این باید باشد.
اگر بخواهیم راستی دعا مستجاب بشود پرودگار عالم نظر لطفی بكندآن حس پرهیزكاری درما پیدا بشود «كتب علیكم الصیام كما كتب علی الذین من قبلكم لعلكم تتقون» چون خدا دوست دارد تو حس پرهیزكاری داشته باشی ملكه تقوا داشته باشی لذا روزه را واجب كرده است و از همین هم شاید فهمیده بشود كه پیغمبر اكرم صلی االه علیه و آله فرمود «افضل الاعمال الورع من محارم الله» شاید همین آیه هم دلالتش خوب باشد این كه اصلاً روزه چرا تشریع شده است برای این كه انسان بواسطه اجتناب از گناه دیگر كم كم آخر ماه مبارك رمضان این تقوای ملكه حس پرهزكاری دراو موجود بشود و این بایدباشد. همه ما شنیدیم همه ما گفتیم اما عمل كردنش كار مشكلی است.
همین روایتی كه سنی و شیعه نقل می‌كنند یك خانمی آمد پیش پیغمبر اكرم صلی الله علیه و آله یك مسئله از پیغمبر پرسید؛ وقتی رفت، عایشه یك غیبت كرد اما غیبت عملی؛ برای این كه آن زن نشنود دستش را تكان داد گفت یا رسول الله قدش كوتاه است پیغمبر خیلی عصبانی شدند و فرمودند كه عایشه غیبت كردی مگر نمی‌دانی قرآن می‌گوید غیبت یعنی گوشت مرده خوردن بعد هم عالم كشف به او دادند حالت استفراغ به او دادند حالت كشف به او دادند استفراغ كرد یك مقدار گوشت گندیده میته از دهانش افتاد روی زمین گفت یا رسول الله من چند روزی است كه گوشت نخورده‌ام فرمودند مگر قرآن نخواندی «لا یغتب بعضكم بعضاً ایحب احدكم ان یأكل لحم اخیه میتاً فكرهتموه» این قرآن است.دیگر معلوم میشود سر آن سفره‌ای كه غیبت بشود یك طرف میت گذاشته‌اند همه دارند می‌خورند ملائكه دارند می‌بینند خودشان نمی‌بینند.
[حکایت حاج مؤمن شیرازی]
خدا رحمت كند مرحوم حاج مؤمن شیرازی را یك آدم بالایی بوده است تشرف زیاد داشته یك وقتی نمی‌دانم چی شده نمی‌توانستند تشرف پیدا كنند اعتصاب غذا كرده است و چند روزی این اعتصاب غذا بوده است و دیگر دم مرگ هم بوده است گفته بود یك كسی از طرف آقا آمد عصری یك غذای هم آورد فرمودند اعتصاب غذایت را بشكن بیا مشهد همدیگر را ببینیم اعتصابت را بشكن و بعد هم فرموده بودند با اعتصاب غذا نمی‌خواهی پیدایم كنی یك كاری بكن خودم بیایم نمی‌خواهد با اعتصاب غذا پیدایم بكنی می‌گوید آن آقا گفت با هم برویم مشهد غذایت هم مال من می‌رفتیم مثل این كه با طی الارض می‌رفتند یك مقدار نان و كشمش تا بالاخره رسیدیم قدمگاه و دیدم عده‌ای از مشهدی‌ها از مشهد برگشته بودند و تعارف كردند من بروم ناهار آنجا نرفتم برای این كه آن آقا گفته بود غیر غذای من چیزی نخور بعد در وسط غذای آنها كه در آن اتاق بودند این آقا به من گفتند بلند شو برو ببین اینها چه می‌خورند می‌گوید من بلند شدم رفتم دیدم كه به حسب ظاهر آنها می‌بینند پلو و گوشت و خورش و خیلی بالا اما من می‌بینم كه اینها با لجن مخلوط است می‌خورند لجن از چاك دهانشان دارد می‌ریزد و آنها نمی‌فهمیدند عذره می‌خوردند لجن می‌خوردند خیال می‌كرند پلو گوشت می‌خورند بعد كه من برگشتم آن آقا گفت با این غذاها می‌خواستی خدمت امام زمان برسی؟ اعتصاب غذا می‌كنی برای این كه خدمت آقا برسی با این غذاها می‌گوید بالاخره ما را برد مشهد و خدمت آقا رسیدیم دیگر خصوصیات را حاج مؤمن نمی‌گوید حاج مؤمن مرد عجیبی بوده است مخصوصاً رفیق آقای دستغیب هم بوده است مرحوم آقای دستغیب خیلی علاقه و ارادت به ایشان داشته راستی آن سفره‌ای كه حرام باشد این عذره میكند این از نظر عالم ملكوت آن سفره‌ای كه در آن غیبت بشود به قول قرآن این میته می‌خورد حالا ولو این كه خودش هم نفهمد خیال میكند پلو چلو است خیال میكند نمی‌دانم غذاهای خیلی بالااست اما این دارد میته می‌خورد حالا در ماه مبارك كه یك كسی افطارش متیه باشد میته بخورد بخواهد هم بگوید من روزه بودم دروغ است دیگر.
[اثر غیبت کردن بر روزه]
اگر روایت داریم روایت زیاد داریم كه غیبت روزه را باطل میكند این جوری است دیگر میته می‌خورد حالا خودش نمی‌بیند خیلی چیزها خودش نمی‌بیند یك در میلیارد هم نمی‌بیند چشم هم می‌خواهد انسان چیز ببیند بله اگر راستی روزه باشد عیدی چیست عیدی فطر چرا اصلاً در بعد از ماه مبارك رمضان ما عید داریم دو تا عید بیشتر در اسلام نداریم یكی عید فطر است یكی عید اضحی چرا عید داریم معنایش این است كه این چیز پیدا كرده است چه چیز پیدا كرده است؟ خدا. انسان می‌تواند به واسطه روزه دل بشود عرش خدا بشود جای خدا معلوم است كه خدا را پیدا كرده باید عیدی بگیرد عید بگیرد باید عیدی بدهد باید خوشحال بشود به مقصود رسیده است به مطلوب رسیده است و اما اگر گناه بود معلوم است روزه باطل است روزه بی اثر است حالا بگویید شما فقها بگویید قضا ندارد كفاره ندارد اما بالاخره این روزه باطل است
روایت داریم این روایت هم سنی هم شیعه هر دو می‌دانید كه پیغمبر اكرم برای این كه عملاً یاد بدهد برای این كه این غیبت همه جا نقل مجالس بوده است برای این كه پیغمبر یاد بدهد فرمودند همه اهل مدینه روزه بگیرند اما افطارشان با اجازه من باشد همه روزه گرفتند و یك پیر مردی آمد خدمت پیغمبر اكرم گفت یا رسول الله من روزه هستم دو دختر دارم روزه هستند این دو تا دختر خجالت كشیدند پیش شما بیایند و اجازه بدهید اینها هم افطار كننند فرمودند تو روزه‌ای افطار كن دخترانت روزه نیستند گفت آخر یا رسول‌الله من می‌دانم آنها مقدس هستند مرید شما هستند حرف شما را می‌شنوند روزه هستند فرمودند گفت بروید به اینها بگویید اسفراغ كنید. حال استفراغ پیدا كردند دو تا لخته گوشت از دهانشان افتاد بیرون و اینها گوشت نخورده بودند آمدند خدمت پیغمبر، یا رسول الله قضیه از چه قرار است فرمودند دو تا دختر در وسط روز نشستند غیببت كردند حالا هر دو غیبت كردند یا یكی غیبت كرد یكی غیبت شینید تفاوت نمی‌كند خودتان می‌دانید دیگر برای این كه گناه آن كسی كه غیبت می‌شنود از آن كه غیبت میكند بیشتر نباشد كمتر نیست الا این كه نتواند رد كند. حضرت فرمودند این دو این جور بوده است غیبت كردند.
[هر گناهی روززه را باطل و بی اثر می کند]
هر گناهی روزه را باطل میكند یعنی بی اثر میكند گردوی پوچ میكند و ما باید اقلاً اگر روزه اخص الخواص نداریم اكتفا نكنیم به روزه عوام به روزه عموم به آنچه فقها در رساله نوشته‌اند نه حالا توسط اقلاً باشد ماه مبارك رمضان بگذرد ما گناه نكنیم گناه نباشد دیگر از نتایجش این است حتماً فضیلت شب قدر را درك می‌كنیم حتماً شب قدر خدا رحمت برای ما می‌دهد حتماً پرودگار عالم به واسطه ما دیگران را هم می‌آمرزد اگر در یك مجلسی یك نفر را خدا آمرزید یك نفر را مشمول رحمه خودش كرد همه مشمول رحمت او خواهند بود به واسطه ما میشود دیگران را هم مشمول رحمت خدا بكنیم و این گناه نكردن ثوابش هم خیلی بالااست در روایات می‌خوانیم گناه بیاید جلو انسان نكند ثوابش بالاتر از این است كه دو هزار ركعت نماز كرده باشد از آن طرف هم گناه این گناه كردن خیلی بالا است مخصوصاً حق الناس یعنی مثل غیبیت كردن مثل خیانت كردن و بالاخره تجاوز به مال مردم خیلی بالا است گناه به اندازه‌ای بالاست كه این «ان ربك لبالمرصاد» پردگار عالم در كمین گاه است امام صادق علیه السلام می‌فرمایند در روز قیامت هفتاد پلیس راه داریم و در هر پلیس راهی ملائكه رحمة ملائكه عذاب آنجا پرسش می‌كنند محاكمه می‌كنند اما یك پلیس راه مربوط به خدا است آنجا سؤال و جواب میكند خدا پرسش میكند و خدا قسم هم خورده است از این پلیس راه نگذرد مگر این كه نداشته باشد گناه را آن حق الناس «ان ربك لبامرصاد» امام صادق علیه السلام می‌فرماید مرصاد یعنی پلیس راه دوم! پلیس راه اول از نماز سؤال میكند اگر توانست بگذرد، پلیس راه دوم از حق الناس سؤال میكند حق الناس را خدا سؤال و جواب میكند اول هم گفته است به عزت و جلالم از حق الناس نمی‌گذرم و حیف هم است یكدفعه انسان یك عمر عبادت بكند بعد روز قیامت ببیند عبادت‌ها همه در نامه اعمال دیگری است این آیه شریفه خوب دلالت دارد «و قدمنا الی ما عملوا من عمل فجعلناه هباءً منثوراً» یك اعمال خوبی می‌آورد صف محشر اما نابود میشود امام صادق علیه السلام می‌فرمایند اعمال خیلی خوب است و الله مثل پارچه یمنی درخشندگی دارد همه‌اش را می‌دهند به آن كسانی كه پشت سرش غیبت كردید می‌دهند به آن كسانی كه مالش را خورده‌اید می‌دهند به حق الناس‌ها مسخره‌اش هم می‌كنند
تنظیم برای تبیان: رهنما گروه حوزه علمیه
منبع: سایت رسمی آیت الله مظاهری almazaheri.ir درس اخلاق شماره 255
