کیمیایی که خاک عمل ر ا طلا می کند: نیت

یک روز داغ تابستانی به سرعت از پله ها پایین می آیی و کفش ها را پوشیده و نپوشیده از خانه بیرون میروی. یک ربع از ساعت 4 گذشته که عرق از سر و کولت می ریزد و تو تازه به سالنی که با دوستان اجاره کرده اید میرسی و تا خود 6 بعدازظهر  شوت میزنی، داد می کشی، گل میزنی و خلاصه انواع تکنیکها و تاکتیک ها را روی تیم حریف پیاده می کنی.

زندگی انسان با همه فراز و فرودهایش گاهی نیاز دارد به لحظه های پر هیاهو و پرهیجانی از این دست که خستگی را از تن بیرون کند و نشاط روحی و بدنی را با خود به ارمغان آورد. اینکه از این تفریحات به چه قصد و هدفی استفاده کنیم نقشی پررنگ را در رسیدن به مقصد بازی می کند. اینکه کسی تفریح و هیجان را بی هدف و فقط به قصد گذراندن لحظاتی در لذت بیشتر بگذراند با اینکه کسی تفریح و هیجان را روغن کاری چرخ دنده های روحش بشمارد و پس از آن این نشاط و شور را در راستای هدفی بزرگتر مصرف کند بسیار تفاوت دارد. حالا اگر کسی همین رفع خستگی و نشاط بیشتر را برای عبادت و بندگی و تقرب به معبود متعال بخواهد، تمام ثانیه های تفریح و شادمانیش عبادت خواهد بود.

.برخی معنای مذهب را راه رسم تبدیل شدن خاک- یعنی انسان- به طلا-یعنی انسان کامل- معنا کرده اند. یعنی مذهب تمام لحظه های خاکی انسان را طلایی می کند.

در اخلاق اسلامی کیمیایی وجود دارد که اثری معجزه گون دارد. این کیمیا همان عمل نام آشنای آغاز همه عبادتهای ماست، نیت.

پیامبر اکرم چنین می فرماید: «فانما لکل امرء ما نوی»؛ هر کسی به اندازه نیتی که دارد طرفی می بندد.1  حتی گفته شده است در جایی که انسان میان عمل بدون نیت و نیت بدون عمل مردد مانده است، برتری از آن نیت بدون عمل است. حال اگر این نیت به عمل نیز آراسته شود که نور علی نور است. نیت را عمل عبادی قلب نامیده اند. حال اگر کسی به انجام کار خیری به قصد نزدیک شدن به خدا نیت کند، حتی اگر وسیله و امکانات آن عمل برایش فراهم نشود، باز برای این نیتش پاداش خواهد گرفت.

حضرت امام صادق علیه السلام می فرمایند:« به راستی بنده مومن فقیر می گوید: پروردگارا به من روزی بده تا چنان و چنین از احسان و کار خیر کنم و چون خدا بداند که راست می گوید، برای او همان مزد را بنویسد که اگر آن کار را می کرد، به راستی خدا واسع و کریم است.»2

از همین روست که غزالی در کیمیای سعادت آورده است که: « در بنی اسرائیل یکی به کوهی ریگ بگذشت. وقت قحط بود. گفت:« اگر این همه گندم بودی من همه به درویشان دادمی». وحی آمد به رسول آن روزگار که بگوی وی را که خدای تعالی صدقات تو پذیرفت و چندان ثواب داد تو را که اگر تو داشتی و صدقه بدادی همان بودی.»3

نیت روح اعمال است. چه بسا بسیاری از انسان ها بتوانند اصل کارها را انجام دهند اما همگی توان نیت صحیح را ندارند. اول اینکه نمی شود کار ناپسند را «قربه الی الله» انجام داد. بنابراین عمل خود باید شایستگی نزدیک کردن انسان به خدا را داشته باشد؛ یعنی «حسن فعلی» داشته باشد و دوم اینکه عمل باید از نیت صحیح یعنی «حسن فاعلی» برخوردار باشد. در این صورت اگر این عمل از هر پیرایه ای منزه باشد، نیت آن بهتر از خود عمل است و این نیت از دشوارترین اعمال است و البته بهترین اعمال است.

حضرت امام صادق علیه السلام از رسول اکرم صلی الله علیه و آله و سلم روایت فرمودند که: «نیت مومن بهتر است از کردارش و نیت کافر بدتر است از کردارش، و هر عاملی عمل کند بر نیتی که دارد.» 4

اهمیت نیت در ماثورات اسلامی بدان حد می¬رسد که گاه نیتی سعادت یا شقاوت ابدی را برای انسان به همراه می آورد.

منابع:

1.(بحار، ج67، ص186)

2.اصول کافی، باب النیه، ح69)

3.کیمیای سعادت، رکن چهارم، منجیات، ص807، نشر پیمان)

4.(اصول کافی، باب النیه، ح68)

5.(اصول کافی، باب النیه).