چگونه امام خمینی را بخوانیم

(قسمت اول)

بی شک یکی از مهمترین متون اسلام شناسی مجموعه آثار امام خمینی است که با مطالعه آن میتوان فهم عمیق و دقیقی از اسلام و بایسته آن دردوران معاصر پیدا نمود. از این رو توجه طلاب و روحانیون معظم به اندیشه امام خمینی یکی از ضروریات و بایستگی های طلبه جوانی است که می خواهد در صحنه جامعه زننده، پویا، تأثیر گذار و موفق باشد.

امام خمینی(ره) احیاگر دین و بنیان گذار جمهوری اسلامی ایران، به مثابه رهبری الهی و اندیشمندی زمان شناس، خردمند و با دریافتی جامع از دین اسلام و معارف دینی و با نگرش عقلانی – دینی به انسان و ابعاد حیات او و با درکی تاریخی از نیازها و تحولات جامعه و الزامات آن، به احیای نگرش اسلام در تمام ابعاد زندگانی انسان پرداخت. او توانست افزون بر ارائه نگرشی کلی و همه جانبه از اسلام ناب محمدی (صلی الله علیه و آله و سلم)، نگرش و کنش اجتماعی و سیاسی مبتنی بر آن را نیز دنبال کند و در عصر دین ستیزی و ذلّت مسلمین در کمال ناباوری دوستان و دشمنان، با سلاح برهان و ایمان پای در راه جهاد و سیاست گذارد و مسیر حرکت جامعه جهانی را متحول سازد و طریقی جدید با بنیان هایی متفاوت از فلسفه سیاسی غرب، فرا روی بشریت دنیا زده معاصر بگشاید.

او اسلام ناب محمدی (صلی الله علیه و آله و سلم) را به مثابه الگویی برتر و نگرشی جامع که بنیان خود را بر خدامحوری و یکتاپرستی استوار ساخته، مطرح کرد. نگرشی که مبتنی بر عقل و حکمت و معنویت است. بر همین اساس، قوانینی که از آن نشئت می گیرد نیز حکیمانه و عادلانه است.

او دارای دو بعد اساسی، یعنی دانش و بینش سیاسی و همگام با مقتضیات زمان است؛ که مبتنی بر نگرش عرفانی، فلسفی، کلامی و فقهی ایشان می باشد. او نه تنها یک نظریه پرداز اسلامی و رهبر بزرگ انقلابی است بلکه طراح و سازنده نظامی سیاسی – اجتماعی و بیان کننده نظریه و دیدگاه در این زمینه می باشد.

امام خمینی (ره)‌ دارای جامعیت كامل بود. هم اسلام شناسِ مجتهد و فقیهی صاحب سبك و دارای نظریه، هم عارفی موحد که اسفار اربعه را طی نموده، و حکیمی خبیر و سیاستمداری مدیر و مدبر بود. ایشان به عنوان متفکری مسلمان، در چارچوب معرفت اسلامی می اندیشید و با بنا نمودن سیره علمی و عملی خود بر اصول محکم هستی شناسانه و انسان شناسانه برآمده از اسلام شناسی جامع، دست به تولید اندیشه های فقهی – سیاسی زدند و برای تحقق آنها درعرصه جامعه اقدام و عمل نمودند. از این رو امام با تمام وجود وارد صحنه شد چرا که ایشان معتقد به مبارزه و تشکیل حکومت اسلامى بود. اعتقادى که از متن قرآن و معارف اسلامی برآمده بود. این اعتقاد مسبوق به نگاه توحیدی به هستی و دعوت قرآنى است دال بر اینکه انسان ماهیتی خدایی دارد و برای سیر به سوی او در زندگی اجتماعى بشری، دین پاسخگوى مسائل وی است. امام راحل تشکیل حکومت اسلامى را از واجبات اولیه بلکه از اهم احکام اسلامى مى‌دانست که می بایست توسط خود مردم احیا شود و توسط همان ها حفظ و حراست گردد.

ورود به فهم اندیشه امام خمینی(ره) مستلزم دانستن برخی از امور است تا به این واسطه وجوه متمایز این اندیشه از سایر اندیشه ها روشن شود.

پس فهم چیستی اندیشه امام خمینی مقدماتی لازم دارد. لذا مقدمات ورود به اندیشه امام(ره) عبارتند از:

1. وجوه و ابعاد اندیشه امام؛

 2. منابع؛

 3. گستره و قلمرو اندیشه؛

 4. روش شناسی,

 5.  مبانی نظری اندیشه در سه حوزه هستی شناسی، انسان شناسی و اصول اندیشه فقهی – سیاسی؛

6. استخراج اصول ثابت و کلی اندیشه امام(ره).

در ادامه این مطالب به برخی از موارد فوق الذکر اشاره می کنیم تا طلاب عزیز بهتر بتوانند درک عمیقی از اندیشه امام خمینی پیدا کنند.

سید مهدی موسوی، گروه حوزه علمیه تبیان