امام و نظام فکری حوزه

جایگاه اندیشه های امام خمینی(ره) در نظام فكری و آموزشی حوزه علمیه قم

1. در تاریخ حوزه علمیه مشهور است كه هرگاه یك فقیه مؤسس یا فیلسوف مكتب سازی، به ظهور می رسید تا سالیان درازی دراطراف آن اندیشه، فكر، تألیف و نقد صورت می گرفت به طور نمونه، ظهور شیخ طوسی در فقه، ملاصدرا در فلسفه، وحید بهبهانی دراصول از زمره این دانشمندان خوش اقبال بوده اند.

2. این روند بسیارمبارك اگر چه مورد انتقاداتی قرار گرفته است اما، آثار پر بركتی را برای استحكام و غنای اندیشه حوزوی به وجود آورده است به طوری كه امروزه ما بر سر سفره آنها نشسته و ارتزاق می كنیم. به طوری كه در مكتب وحید ما هنوزسر سفره رسائل شیخ، قوانین میرزا و كفایه آخوند هستیم.

3. به طور قطع، با ظهور امام خمینی(ره) ما شاهد ظهور مكتب فقه حكومتی و نظام فقهی پاسخ گو در عرصه های سیاسی و اجتماعی هستیم كه تا پیش از در این حد مسبوق به سابقه نبوده است. فقهی بر پایه حكومت فقیه، اسلامی بر پایه فهم همه جانبه.

به چند جمله از امام خمینی توجه كنیم:

«مهم شناخت درست حکومت و جامعه است که براساس آن نظام اسلامی بتواند به نفع مسلمانان برنامه ریزی کند که وحدت رویه و عمل ضروری است و همین جا است که اجتهاد مصطلح در حوزه ها کافی نمی باشد، بلکه یک فرد اگر عالم در علوم معهود حوزه ها هم باشد ولی نتواند مصلحت جامعه را تشخیص دهد و یا نتواند افراد صالح و مفید را از افراد ناصالح تشخیص دهد و به طور کلی در زمینه اجتماعی و سیاسی فاقد بینش صحیح و قدرت تصمیم گیری باشد، این فرد در مسایل اجتماعی و حکومتی مجتهد نیست و نمی تواند زمام جامعه را بدست گیرد»(1)

4. شناخت تئوری ولایت فقیه فهم بالایی می‌خواهد و ولایت فقیه یك مسئله سیاسی نیست، بلكه یك مساله معرفتی و هویتی است و اصلاً ولایت فقیه تجلی یك معرفت هماهنگ است

5. مواجهه با این اندیشه، در كل نظام حوزه در طول این 31 سال بسیار قابل ملاحظه است. نوع مواجهه و برخورد حوزویان به این اندیشه و نظام جدید معرفتی در فقه در چند دسته قابل تقسیم است.

اول: بی تفاوت ها: كسانی كه همچنان مسیر فقه فرددی را بر اساس سیره سلف ادامه می دهند و هیچ اعتنایی به اندیشه های امام خمینی ندارند.

دوم: جریانی كه اندیشه امام را در عرض سایر اندیشه های فقهی می دانند و با تأكید بر واژه "فقه پویا" درصدند تا اندیشه امام را از كل جریان حوزه جدا كنند و با تأثیر پذیری از مدرنیته و افكار روشنفكری سعی در تحریف افكار امام(ره) دارند.

سوم: گروهی كه فقط به توصیه اكتفا می كنند و مهمترین وظیفه خود را در مقابل اندیشه امام(ره) مطالعه شخصی كتب اخلاقی یا سخنرانی های عمومی ایشان است.

چهارم: افرادی است كه معتقدند امام دارای اندیشه های نوین فقهی است اما به علل مختلفی، انگیزه برای طرح این اندیشه ها در كلاس های درسی خود ندارند و بیشتر در پژوهش های خود اشاره ای به امام(ره) دارند.

پنجم: در مقابل این چهار گروه، كسانی هستند كه علاوه بر اینكه معتقدند امام (ره) تحول نوینی را ایجاد كرده است، معتقدند كه اندیشه های ایشان می بایست محور دروس خارج فقه قرار گیرد و براساس رویكرد ایشان، طرح جدیدی مبتنی بر ریشه های اصیل حوزوی در انداخت و برنامه عملی مدیریت جامعه مبتنی بر نظام ولایت فقیه را از فقه، استنباط و استخراج نمود و برای همه سازمانها و نهادهای حكومتی، فرهنگی و اقتصادی برنامه عملیاتی ارائه نمود.

--------------------------------------------------------------------------------

نویسنده: سید مهدی موسوی، گروه حوزه علمیه تبیان

تنظیم: رهنما، گروه حوزه علمیه تبیان

--------------------------------------------------------------------------------

منابع:

1. صحیفه نور، ص 47.