گرمرد رهی میان خون باید رفت

معرفی موزه تاریخ اطلاعات کشور

اینجا عصاره انقلاب است. اینجا آغوش همه اشکها به زیارت آنهایی باز می شود که ناله جانسوز آنان فراتر از چشم ها بال می زند و از در و دیوار سلول هایشان زمزمه «یا غیاث المستغیثین» و «الابذکرالله تطمئن القلوب» به هم می پیچد. از کنار این علقمه عشق است که فریادها به آسمان خواهد رفت و تا قیامت کام تاریخ را تشنه خویش خواهد ساخت.

تاریخ ایران مردانی به صلابت یاران انقلاب ندیده است، در و دیوار بغض آلود «مخوف ترین شکنجه گاه تاریخ ایران» گواهی بر صدق این مدعاست. آری اینجا قلب تاریخ انقلاب اسلامی ایران است و نبض انسان های بیزار از ظلم و ستم بیدادگران، در این مکان مردانه می زند و نفس هر انسان آزاده ای به شماره می افتد و غم نگاه های بی تکرار دوباره در اینجا جمع می شود. نگاه های بی تکرار آزاد زنان و رادمردان تاریخ، و یک آسمان پر از ابر مرثیه بر بالای این مکان می گرید.

اگر روزی یاران انقلاب در اینجا ضجه ها زدند و ناله مظلومیتشان گوش افلاک را شکافت اکنون مرکز بررسی اسناد تاریخی کشور نیز مفتخر است که با تبدیل«کمیته مشترک ضد خرابکاری» به«موزه تاریخ اطلاعات کشور»جنایات رژیم منحوس پهلوی را به شکل ملموس در معرض دید ایرانیان غیرتمند و همه انسان های آزادیخواه در هر جای این مرز و بوم، قرار دهد.

موقعیت جغرافیایی

این موزه در منطقه تاریخی باغ ملی یا میدان مشق سابق قرار گرفته است. این میدان، با تاریخچه ای مملو از مسائل سیاسی، اجتماعی، نظامی، فرهنگی و هنری، از میادین تاریخی شهر تهران به حساب می آید.

قدمت این منطقه به زمان فتحعلی شاه بر می گردد و بعد از انقلاب به غیر از بنای کتابخانه و موزه ملک که در سال 1375 هجری شمسی در جنوب کاخ وزارت امور خارجه ساخته شد، چند بنای دیگر در قسمت شمالی خیابان سرهنگ سخایی و شرق بنای هنرستان در این میدان در حال بازسازی می باشد که به ساختمان های اداره پست، کاخ شهربانی، و سر در باغ ملی می توان اشاره نمود. یکی از بدیع ترین اماکن این منطقه«موزه تاریخ اطلاعات کشور» است که در چنین موقعیتی واقع شده است.

«موزه تاریخ اطلاعات کشور»با استفاده از کلیه اسناد و مدارک مکتوب و شفاهی موجود و با بهره مندی از وجود مجرب ترین هنرمندان متعهد ایرانی، با اهداف زیر در خدمت اندیشمندان و علاقه مندان به تاریخ سیاسی ایران عزیز می باشد:

1- به تصویر کشیدن حرکات و جنایات رژیم پهلوی و کلیه گروهکها وانتقال آن به نسل جوان.

2- بهره برداری های آموزشی برای دانشجویان و دانش پژوهان در عرصه تاریخ.

3- فراهم آوردن زمینه های پژوهشی برای محققین و اندیشمندان داخلی و خارجی.

4- نگهداری و حفاظت اصولی از اموال و دارایی های اطلاعاتی رژیم گذشته.

5- توجیه و راهنمایی کلیه بازدید کنندگان.

کمیته مشترک ضد خرابکاری

در اوایل بهمن ماه سال 1350 در اجرای دستور محمدرضا شاه ایران کمیته مشترک ضد خرابکاری ساواک، در محل زندان موقت اطلاعات شهربانی تشکیل می شود. با انحلال دو کمیته ساواک که در اوین مستقر بودند [ اولی مسئول شناسایی عاملین تظاهرات دانشجویی سال 49 و گروههای کمونیستی، دومی مسئول شناسایی و دستگیری اعضای آشکار و مخفی سازمان مذهبی مجاهدین و گروههای وابسته]، مقرر شد با تشکیل کمیته مشترک کلیه سرنخ های عملیاتی در اختیار این کمیته قرار گیرد و کلیه مأمورین دو کمیته قبلی ساواک مأمور به خدمت در کمیته مشترک ضد خرابکاری گردند.

اولین رئیس کمیته مشترک، رئیس شهربانی وقت «سپهبد جعفرقلی صدری» و رئیس ستاد آن «پرویز ثابتی» از مقامات ساواک بودند. ادارات اطلاعات و ضد اطلاعات ارتش و ژاندارمری نیز هریک نمایندگانی به منظور هماهنگی در کمیته مشترک داشتند.

در اوایل خرداد سال 1352 با اوج گیری مبارزات مردم و گروهها، ساختار کمیته مشترک تجدید و توسعه یافت و با اصلاحاتی به تصویب شاه رسید.

از این پس رئیس کمیته می بایستی از بین مقامات بلند پایه ساواک انتخاب می شد و اطلاعات و اخبار روزانه کمیته از طریق ساواک به شاه می رسید و دستورات لازم صادر می شد.

نمودار تشکیلاتی کمیته مشترک شامل سه واحد اطلاعاتی، اجرایی و پشتیبانی با 375 پست سازمانی دائم و 188 پست موقت برای بخش بهداری و زندان می شد که جمعاً با 563 نفر، کار مبارزه با گروه های انقلابی و مخالفین حکومت پهلوی را دنبال می کرد.

محل استقرار کمیته جنب شهربانی کل بود و اعتبارات مالی از بودجه نخست وزیری تأمین می شد و کلیه عملیات دستگیری و سرکوب مخالفین توسط اکیپ های مشترک ساواک و شهربانی انجام می شد.

بازداشتگاه کمیته مشترک از اوایل سال 1351 مهمترین محل بازداشت، شکنجه و تخلیه اطلاعاتی انقلابیون، به ویژه انقلابیون مسلمان بود و به گفته خود ساواک طی سالهای 1350 تا 1357 هزاران نفر از مبارزین و انقلابیون توسط عملیات کمیته مشترک دستگیر و بازداشت شدند.

کمیته مشترک محل استقرار مجرب ترین و خشن ترین و بی عاطفه ترین شکنجه گران رژیم شاه بود که نسبت به شناسایی، تعقیب، نفوذ، دستگیری، قلع و قمع و اعدام مبارزین و انقلابیون و به زعم ساواک «خرابکاران» اقدام می نمودند.

تعدادی از بازجوها برای آموزش دیدن به اسرائیل و آمریکا رفته بودند و ابزار و آلات زیادی هم در اختیار آنها گذاشته شده بود.

ساختمان کمیته مشترک در سال 1316 هجری شمسی در زمان رضاخان توسط آلمان ها به عنوان قسمتی از نظمیه تهران طراحی و ساخته شد و کاربری آن از ابتدا زندان و بازداشتگاه بود.

ساختمان اصلی کمیته در چهار طبقه به صورت مدور ساخته شده که بندهای انفرادی و عمومی با هشتی به آن متصل می شد و در وسط طبقه همکف حوض مدوری تعبیه شده بود.

بندهای عمومی و انفرادی

این بازداشتگاه دارای چهاربند انفرادی با هشتاد و شش سلول 5/2×5/1 و دو بند عمومی با 18 سلول بزرگ حداکثر سی متر مربعی بود و ظرفیت کمیته حداکثر دویست نفر بود و گاهی تا 800 نفر را در آن جای می دادند که به تدریج پس از تحمل شکنجه های طاقت فرسا و تکمیل پرونده به سایر زندان ها فرستاده می شدند.

زندانیان در 24 ساعت فقط سه بار برای رفتن به دستشویی از سلول خارج می شدند که گاهی فاصله دو دستشویی به 16 ساعت می رسید و زندانیان ناگزیر بودند از لیوان آب و ظرف غذا و لباس های خود برای دستشویی استفاده کنند و وضعیت زشت و ناراحت کننده ای ایجاد می شد.

اتاق های بازجویی

اطاق های طبقات اول و دوم و سوم فلکه به بازجویان و شکنجه گران اختصاص یافته بود. در این اطاق ها بیش از پنجاه بازجو همزمان مشغول بازجویی و شکنجه زندانیان بودند و در اکثر اطاق های بازجویی از کابل، باتوم برقی، دستبند، قلاب آویز و سوزاندن با فندک و سیگار استفاده می شد.

در سال های 52 تا 54 صدای ضجه و فریاد زندانیان لحظه ای در این بازداشتگاه قطع نمی شد.

آموزش بازجویان و شکنجه گران با جدیدترین شیوه ها و ابزارها برعهده سازمان های سیا و موساد بود. علاوه بر آن، سیا با برپایی سمینارهای متعدد، تازه ترین تجارب و شگردهای خود را به عوامل ساواک منتقل می کرد.

اتاق مخصوص شکنجه:

از مخوف ترین و ترسناک ترین اطاق ها، اطاق تمشیت یا اطاق استوار حسینی (شعبانی) بود که به او «دکتر حسینی» می گفتند. در این اطاق ابزارهای گوناگون شکنجه مانند آپولو، تخت، آسیاب، کابل های مختلف، شوک الکتریکی، باتوم برقی، قفس آهنی و... وجود داشت. حسینی به دلیل تجربه فراوان و آموزش هایی که دیده بود واقعاً متخصص شکنجه بود و زندانی بیچاره را بارها تا آستانه ی مرگ می برد و بر می گرداند و چه بسا شکنجه یک نفر ماه ها و سال ها به طول می انجامید یا زیر شکنجه شهید می شد.

هر روز در کنار این اطاق صفی طولانی از زندانیانی که به دستور بازجویان می بایستی به طور سیستماتیک و منظم شکنجه شوند تشکیل می شد. ایستادن در این صف از خود شکنجه سخت تر بود.

بهداری

در طبقه همکف کنار حوض، اطاق کوچکی با یک پزشکیار کم سواد با مقداری مسکن و وسایل اولیه پانسمان وجود داشت که کار پانسمان زخم های دست و پا و بدن زندانیان را به عهده داشت و زندانیانی را که حالشان خیلی وخیم بود به بیمارستان شهربانی اعزام می کرد و چه بسا افرادی که پس از اعزام شهید شدند و دیگر به کمیته برنگشتند.

اسلحه خانه

در این محل، اسلحه نگهبانان نگهداری و تحویل و تحول می شد.

حمام

حمام رفتن با اجازه بازجوها و بعضاً نگهبانان بود. کسانی که زخمی نبودند و می توانستند راه بروند، هر یکی دو هفته یکبار به مدت سه دقیقه در این حمام فرصت داشتند تا خود و لباس های خونین خود را بشویند. زندانیان فاصله نسبتاً طولانی بین سلول خود و حمام را با چشمان بسته و مراقبت دهها نگهبان طی می کردند. همین هم برای تجدید روحیه و تبادل اطلاعات مغتنم بود.

تغییر کاربری

از مخوف ترین شکنجه گاه تا موزه تاریخ اطلاعات کشور

پس از تغییر مخوف ترین شکنجه گاه تاریخ ایران به«موزه تاریخ اطلاعات کشور»، کار بازسازی و آسیب شناسی این مکان با نظر مثبت سازمان میراث فرهنگی کشور و با حضور رئیس محترم و معاونین ارشد این سازمان آغاز و با اخذ نظریات دقیق کارشناسی، دو دسته امکانات فرهنگی و رفاهی به عنوان امکانات جانبی پیش بینی گردید.

امکانات فرهنگی

بند مشاهیر

پس از بازسازی اولیه این مکان، بندهای یک و دو، بند مشاهیر تاریخ انقلاب نامیده شد و پس از تهیه تندیس های افراد برجسته، هر یک در بند سه و چهار، بندهای چهره های ماندگار نام گرفت و در آن عکس زندانیان سیاسی پیش از انقلاب و غرفه ابزار فنی ویژه جاسوسی ساواک به نمایش درآمده است.

استودیو

این استودیو در راستای ثبت خاطرات زندانیان سیاسی قبل از انقلاب و ناگفته های بسیار آنان، اخذ مصاحبه و فیلمبرداری به صورت «پرده آبی» طراحی گردیده و با توجه به استفاده از سیستم D .D.V و کیفیت دوربین های موجود، تمامی فیلم های مأخوذه به صورت یک فیلم خام، می تواند مورد استفاده کلیه کارگردانان، تهیه کنندگان و نویسندگان قرار بگیرد.

لازم به ذکر است در این واحد، عکاسی از سوژه های ثابت و متحرک همراه با ترفندهای گرافیکی و کامیپوتری میسر است.

کتابخانه تخصصی ضاله

مجموعه ای از کتب نایاب و نشریات گروهک های فعال قبل و پس از انقلاب به منظور بهره برداری محققین و پژوهشگران، اساتید و دانشجویان در این کتابخانه گردآوری شده است. علاوه بر مخزن کتابخانه، قرائتخانه مجهزی نیز در کنار آن طراحی گردیده تا محققین بتوانند با دسترسی سریع به سایت ها و مراکز فرهنگی جهان از طریق شبکه اینترنت از تسهیلات ایجاد شده بهره برداری نمایند.

خدمات فرهنگی – رفاهی

نمازخانه

نمازخانه با ظرفیت 200 نفر جهت استفاده خواهران و برادران پیش بینی گردیده است.

ترکیب نور هالوژن با نور مخفی جذابیت خاصی به فضای معنوی نمازخانه بخشیده است.

آمفی تئاتر

این سالن با ظرفیت 63 نفر برای استفاده توجیهی بازدیدکنندگان در سمینارها و همایش های مربوطه فراهم آمده است.

فیلم های ساخته شده با موضوعیت اختصاصی زندان ها- اعم از زندان های داخلی و خارجی- در این سالن به نمایش گذاشته می شود.

فروشگاه محصولات فرهنگی

در این بخش محصولات فرهنگی، نظیر کتاب های تخصصی درخصوص مبارزات زندانیان سیاسی قبل از انقلاب و نیز کتاب های منتشره از سوی مرکز بررسی اسناد تاریخی که عمدتاً برگرفته از اوراق اسناد ساواک می باشد، عرضه می گردد.

از دیگر محصولات فرهنگی این فروشگاه، عرضه عکس های مربوط به زندانیان برجسته سیاسی است.

پاویون

پاویون یا سالن تشریفات ویژه جلسات خاص و میهمانان و مقامات رسمی پیش بینی گردیده است.

دو دستگاه خودرو تشریفاتی موجود در محل موزه، با مدلهای Cadillac . Continental که مربوط به ارتشبد نصیری (رئیس ساواک) بوده است نیز در معرض دید بازدید کنندگان قرار دارد.

با آرزوی سربلندی ایران اسلامی و موفقیت روزافزون برای دلسوزان و خدمتگزاران به نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران، امیدواریم از این موزه بی نظیر که بیانگر گوشه ای از رشادت ها و از خود گذشتگی های افرادی است که خالصانه در این راه گام نهاده اند، دیدن فرمایید.

موزه تاریخ اطلاعات کشور

اگر این مصاحبه را نخوانید از دستتان رفته است