این قبرهای دوست داشتنی !
پرسش از خدا، پاسخ از شما
و چون به آنان گفته شود: «از آنچه خدا نازل كرده است پیروى كنید» مىگویند: «نه، بلكه از چیزى كه پدران خود را بر آن یافتهایم، پیروى مى كنیم.» آیا هر چند پدرانشان چیزى را درک نمى كرده و به راه صواب نمى رفته اند [باز هم در خور پیروى هستند]؟
علاقهی ما به تاریخ و تمدن مان، گذشتگان و نیاکان مان و باورهای پدر و مادرمان چیزی نیست که قابل تردید باشد. ما همیشه خودمان را در پیوندی ناگسستنی با آنها میبینیم و حتی اگر خیلی وقتها به خاطر سن و فضا و اقتضائات زندگی، با آنها مخالفت هم میکنیم باز بافت باورمان، شباهتی شگفتانگیز با آنان پیدا میکند.
شاید این علاقهها و دلبستگیها وقتی فقط در حوزه رفتار و آداب و رسوم تعریف شود هم پذیرفتنی باشد و هم دلپذیر و اصلاً استحکام یک فرهنگ و سبک در زندگی را نشان دهد، اما این تعلقها در فضای فکر و اندیشه تا چه حد مورد قبول و شایستهی تقدیر است؟ آیا صرفِ این که پدرانمان باوری داشتهاند برای این که ما هم آن را بپذیریم، کافی است و آیا لازم نیست انسان اعتقادات و جهانبینیِ گذشتگان خود را نیز در بوتهی نقد و سنجش قراردهد و پس از محک عیار آنها به آنها دل ببندد؟ آیا ممکن نیست که گذشتگان ما به هزار و یک دلیل – از جمله نبود پیشرفتهای عقلی و علمیِ بشر – در بعضی بینشهایشان دچار اشتباه شده باشند و اساساً آیا میتوان در حوزهی اعتقادات جز بر آنچه اندیشه و عقل بر آن پای میفشرد، پای فشرد؟
این پرسشی است گه خداوندگار در قرآن بارها آن را پرسیده است و از جمله در آیه 170 سوره بقره که میفرماید:
وَ إِذَا قِیلَ لَهُمُ اتَّبِعُواْ مَا أَنزَلَ اللَّهُ قَالُواْ بَلْ نَتَّبِعُ مَا أَلْفَیْنَا عَلَیْهِ ءَابَاءَنَا أَ وَ لَوْ كاَنَ ءَابَاۆُهُمْ لَا یَعْقِلُونَ شَیًئا وَ لَا یَهْتَدُونَ
هنگامی که به آنها گفته میشود از آن چه خدا فرستاده پیروی کنید؛ میگویند ما بر اعتقادت پدرانمان انس گرفتهایم و بر آن پای میفشریم؛ آیا آنان بر این باورها پافشاری میکنند حتی اگر پدران آنها فکری نداشته و اهل هدایت نباشند؟
بخش قرآن تبیان