با آقای ژنتیک ایران ( مصاحبه اختصاصی تبیان)

محمد علی مولوی هستم، در سال 1300 در تبریز متولد شدم. تحصیلاتم در تهران و در دانشگاه علوم پزشکی تهران انجام دادم. بعد به فرانسه رفتم و 4 سال در بخش ژنتیک و اطفال بیمارستان کودکان پاریس نزد پروفسور لامی، استاد کودکان و ژنتیک، دوره دیدم.با وجودی که شرایط محیا بود تا در آنجا بمانم و استادیار شوم، به ایران بازگشتم تا آنچه را که یاد گرفته ام را منتقل کنم و در کشورم معرفی کنم. بعد از قبولی در مصاحبه عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران شدم و شروع به تدریس ژنتیک پزشکی به دانشجویان سال پنجم پزشکی کردم. به مدت 27 سال به طور رایگان تدریس کردم؛ عصرها در دانشگاه علوم پزشکی تهران ژنتیک انسانی و صبح ها بیماری عفونی اطفال را در بیمارستان هزار تخت خوابی تدریس می کردم. سپس برای ایجاد مرکز تحقیقات بیماری های ژنتیکی به بهداری بیمارستان حمایت مادران (اکبرآبادی فعلی) منتقل شدم و در آنجا امکانات مناسبی برای پیگیری بیماری های ژنتیکی در اختیار من قرار گرفت. در این بیمارستان روزانه 100 زایمان صورت می گرفت که تمام موارد به طور رایگان مورد ارزیابی جهت بیماری های ژنتیک قرار می گرفتند، چراکه اکثر بیماری های متابولیکی وراثتی مثل فنیل کتون اوریا که در اثر مصرف شیر مادر، کودک دچار عقب افتادگی ذهنی می شود، اگر در همان ابتدا با انجام آزمایشات بیوشیمیایی از ادرار یا خون تشخیص داده شود می توان از عوارضش با تنظیم رژیم غذایی و توصیه های لازم برای سلامت فرد، پیش گیری کرد.

در سال 1962 از طرف سازمان بهداشت جهانی برای تكمیل دوران ژنتیك در یک فرصت 3 ماهه به دانمارك رفتم. در سال 1964 نیز از طرف سازمان بهداشت جهانی برای گذراندن دوره ی یك ماهه عازم امریكا شدم. در سال 1336

از طرف سازمان بهداشت جهانی به عنوان كارشناس ژنتیك شناخته شدم.24 هزار صفحه کتاب در مورد بیماری های عفونی اطفال و ژنتیک انسانی نوشته ام که از این حجم 12 هزار صفحه مربوط به بیماری های ژنتیکی است.  جالب این است که خود من برخی کتاب ها را ندارم و کپی آنها را خریداری کرده ام.

در مدت فعالیتم، 3 مرکز تحقیقاتی راه اندازی کردم. اولین مرکز در بیمارستان حمایت مادران تاسیس شد. پس از سه سال بازنشستگی به دعوت دكتر نقوی، مدیر وقت مركز بهداشت استان تهران، و با همیاری دكتر مظهری و دكتر خاوری در آن مرکز، یک مرکز مشاوره و صدای مشاور راه اندازی کردیم که متاسفانه بركنار شدن دكتر نقوی منجر به تعطیلی مركز مشاوره گردید. پس از دو سال اداره ی مرکز مشاوره در سال 1373 به دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی دعوت شدم كه یك مركز تحقیقات ژنیتكی در آن جا تشكیل بدهم، که هم اکنون به مدیریت دکتر نجم آبادی، که از شاگردان من بودند، دایر و فعال است و ارتباطات گسترده ای با سرتاسر دنیا دارد. من سال گذشته خودم را بازنشسته کردم.

نظر استاد مولوی در مورد علم ژنتیک انسانی:

ژنتیک همه زندگی و طبیعت است. عمده خصوصیات ظاهری و رفتاری افراد مربوط به ژنتیک است. تفاوت های موجود در ساختار و شکل دندان ها، رنگ مو، تن صدا و سایر تفاوت ها ریشه در تنوع ژنتیکی افراد جامعه دارد. عامل بسیاری از بیماری های انسان نقص های ژنتیکی است که افراد به ارث می برند. علم ژنتیک انسانی به این گونه بیماری های وراثتی می پردازد.

تبیان : تاثیر ژنتیک در بروز رفتارهای اجتماعی چیست؟

به طور کلی دو عامل در رفتارهای افراد اثر می گذارند؛ ژنتیک و تربیت. بسیاری از رفتارهای مجرمانه ریشه های ژنتیکی دارد. اما تربیت، آنچنان که برپایه تعالیم اسلامی و انسانی باشد، می تواند از همین فرد، انسانی اجتماعی و خوب بسازد.

برای بررسی نقش وراثت و محیط، مطالعه ی دوقلوهای همسان، به ویژه آنها که تحت دو نوع تربیت متفاوت بزرگ شده اند، مفید است و این بررسی ها نشان می دهد که سهم ژنتیک در بروز رفتارهای اجتماعی بیشتر است.

تمام بیماری هایی که عامل ژنتیکی آنها شناسایی شده است امروزه با انجام آزمایشات ژنتیکی قابل تشخیص اند. به این ترتیب که باآزمایشات ژنتیکی زوج ها پیش از بچه دار شدن می توان احتمال ابتلا به بیماری های ژنتیکی را در بچه های آنها بررسی کرد. یا با آزمایشات ژنتیکی جنین یا نوزاد وجود اختلالات ژنتیکی را تشخیص داد. و امروزه خیلی از نقصان ها را می توان در رحم مادر با جراحی برطرف ساخت. حتی در مورد سرطان ها، برخی سرطان ها نظیر سرطان پستان، سرطان رحم و تخمدان با انجام آزمایشات ژنتیکی تا حدی قابل پیشبینی اند.

نقشه ژنتیکی، که از نمونه خون فرد، همه ژن های فرد را تعیین می کنند و با مقایسه ژن ها می توان تشخیص داد که فرد مستعد ابتلا به چه بیماری هایی است. البته از سوی دیگر این مشکل وجود دارد که اگر شرکت های بیمه ای از نقشه ژنتیکی فرد مطلع شوند که مثلاً بر اساس نقشه ژنتیکی پیش بینی شده که تا 5 سال آینده به سرطان مبتلا می شود از بیمه نمودن وی سربازنند.

در مشاوره ژنتیک بررسی شدید دو فردی که قصد ازدواج دارند و اطرافیانشان صورت می گیرد تا این دو نفر ناسازگاری ژنتیکی نداشته باشند و در نتیجه فرزند با نقص ژنتیکی به دنیا نیاورند، این امر برای ازدواج سالم ضرورت دارد. برای مثال شخصی که بیماری تالاسمی مینور دارد و متوجه آن نشده است با فردی ازدواج کند که مثل خودش است و بچه های با تالاسمی ماژور یا حاد به دنیا بیاورند که باعث صرف هزینه های سنگین برای خانواده می شود و در نهایت هم فرزندشان درمان نمی شود.

در حالیکه با مشاوره ژنتیک می توان جلوی عوارض این چنینی را گرفت و زوجی که احتمال تولد فرزند با اختلالات ژنتیک حاد دارند را یا از ازدواج منع کرد و یا به آنها گوشزد کرد که در صورت ازدواج بهتر است فرزند نداشته باشند و یا اگر خواهان فرزند باشند، در مراحل اولیه حاملگی بررسی های ژنتیکی بر روی جنین صورت گیرد و جنین حامل بیماری ژنتیکی سقط شود.

برخی تجربیات جالب توجه دکتر مولوی از زبان خودشان:

زمانی در یک برنامه رادیویی با موضوع بهداشت صحبت می کردم. خانمی با برنامه تماس گرفت و مطرح کرد که فرزندش دائماً تب می کند و هیچ پزشکی نتوانسته علتش را تشخیص دهد. از آن خانم خواستم که برای انجام معاینات دقیق فرزندش را نزدم بیاورد. در طی معاینه متوجه شدم که کودک عرق نمی کند و این علت تب های مکرر وی است چراکه عرق کردن یکی از مکانیسم های دفع حرارت زیادی از بدن است. با بررسی سابقه خانوادگی کودک پی بردم که کودک به نوعی بیماری وراثتی اکتودرمی مبتلا است که مانع فعالیت غدد عرقی می شود. به مادر کودک گفتم که نیازی به مصرف دارو و آنتی بیوتیک نیست و تنها باید هربار که دمای بدن کودک بالا می رود با آب، بدنش را خنک کنند تا تب نکند.

خانمی که شنیده بود من در فرانسه تحصیل کرده ام به امید معالجه دخترش نزد من آمد. دختر مبتلا به بیماری نادری بود که در آن وقتی آفتاب به پوستشان می خورد، پوستشان سرطان می گیرد (xeroderma pigmentosum). من ایشان را راهنمایی کردم که برای حل مشکل دخترش دکترها نمی توانند کاری انجام دهند و تنها راه حل این است که دخترش نباید نور آفتاب ببیند و باید زندگی شبانه داشته باشد.

روزی من در یک مدرسه برای سخنرانی دعوت شده بودم. دانش آموزی نزد من آمد که در اثر یک بیماری ناخن هایش از بین می رفت. پزشک، مقدار زیادی داروی ضد قارچ به وی و برادرش تجویز کرده بود که تاثیری نداشت. دختر را راهنمایی کردم که این بیماری ناشی از قارچ نیست ونیازی به مصرف دارو ندارد، و دلیل آن ژنتیکی است و باید بپذیرد که ناخن هایش به طور ذاتی این طور است.