عمل به وعده یا تشرف؟

بسم الله الرحمن الرحیم

بعضی از امور هستند که ممکن است ما آنها را چندان مهم نشماریم؛ اما از نظر راهشناسان حقیقی، اهمیتی فوق العاده داشته باشد. به نظر میرسد یکی از آن موارد، «وفا و پایبندی به عهد» باشد. از عهد و پیمانی که نسبت به خداوند متعال و نسبت به معصومین علیهم السلام بر عهده داریم گرفته تا قول و قرارهای زندگی روزمره.

شاید برای ما خیلی عادی شده که کاری را قبول کردهایم درست انجام ندهیم و یا امروز و فردا کنیم؛ قراری را که با یک نفر داریم، سر وقت حاضر نشویم؛ قولی را که دادهایم زیر پا بگذاریم و...

اما آیا در دستورات دینی ما هم مسأله به این بیاهمیتی است؟

در قرآن کریم میخوانیم:

وَ الْمُوفُونَ بِعَهْدِهِمْ إِذا عاهَدُوا (1)؛ و آنان كه چون عهد بندند، به عهد خود وفادارانند.

یَأَیُّهَا الَّذِینَ ءَامَنُواْ أَوْفُواْ بِالْعُقُودِ (2)؛ اى كسانى كه ایمان آورده‏اید، به قراردادها [ى خود] وفا كنید.

همچنین روایات زیادی در این باب به دست ما رسیده که دقت در آنها انسان را به فکر فرو میبرد که چه امر مهمی را ساده و بیاهمیتی میپنداشتم:

در روایتی از امام باقر علیه السلام میخوانیم که فرمودند:

«ثَلَاثٌ لَمْ یَجْعَلِ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لِأَحَدٍ فِیهِنَّ رُخْصَةً أَدَاءُ الْأَمَانَةِ إِلَى الْبَرِّ وَ الْفَاجِرِ وَ الْوَفَاءُ بِالْعَهْدِ لِلْبَرِّ وَ الْفَاجِرِ وَ بِرُّ الْوَالِدَیْنِ بَرَّیْنِ كَانَا أَوْ فَاجِرَیْنِ» (3)؛ سه چیز است که خدای عزّوجل برای احدی در آن رخصت [و راه گریز از انجامش] قرار نداده است: ادای امانت به [شخص] بِرّ و فاجر (یعنی آن طرف چه آدم خوبی باشد و چه بد باشد باید امانت را به او ادا کرد)، و وفای به عهد نسبت به بِرّ و فاجر، و نیکی به والدین چه بِرّ باشند و چه فاجر!!

اگر روزی با کسی وعده گذاشته باشی، و نوکر امام زمان (علیه السلام) بیاید و بگوید: آقا میفرمایند: اگر بخواهی ما را ببینی، مانعی نیست و میتوانی به دیدار ما مشرف بشوی، شما باید بگویی: ببخشید آقا جان! با کمال معذرت من الان وعده دارم نمیتوانم بیایم!

در روایت عجیب دیگری که در منابع روایی ما نقل شده است میخوانیم که حضرت امام موسی بن جعفر از پدرشان از رسول الله -صلوات الله علیهم- که ایشان فرمودند: «لا إیمان لمن لا أمانة له و لا دین لمن لا عهد له...»؛ (4) کسی که امانت دار نیست، ایمان ندارد و کسی که به عهد وفادار نیست، دین ندارد.

اکنون کلماتی را از یکی از بزرگان میخوانیم که ببینیم گاهی ما چقدر از اسلام دوریم.

عمل به وعده یا تشرف؟

مرحوم شیخ عبدالکریم حامد (ره) –شاگرد بزرگ مرحوم شیخ رجبعلی خیاط رحمه الله- میفرمود:

«اگر روزی با کسی وعده گذاشته باشی، و نوکر امام زمان (علیه السلام) بیاید و بگوید: آقا میفرمایند: اگر بخواهی ما را ببینی، مانعی نیست و میتوانی به دیدار ما مشرف بشوی، شما باید بگویی: ببخشید آقا جان! با کمال معذرت من الان وعده دارم نمیتوانم بیایم!

یکی از علما از طریق علوم غریبه به جای حضرت را در بازار پیدا کرد که پیش یک کفاشی است. خواست جلو برود ولی حضرت تصرفی کردند که در جای خود بماند. پینه دوز مشغول کار بود و حضرت به او فرمودند: کفش ما را درست کن. پینه دوز گفت: ببخشید آقا جان، من وعده دارم نمیتوانم!

این عالِم خیلی به خودش فشار می آورد که چرا این پینه دوز نمی داند در محضر امام زمان (علیه السلام) است و درخواست حضرت را رد میکند.

حضرت برای بار دوم هم فرمود و دوباره پینه دوز همین جواب را داد تا این که در مرتبه ی سوم این عالم خیلی عصبانی شد.

یک مرتبه پیرمرد پینه دوز آقا را بغل کرد و گفت: آقا جان! میخواهید فریاد بزنم و بگویم: مردم! آن کسی را که دنبالش هستید پیش من است؟ و می خواست به عالم بفهماند من می دانم در محضر حضرت هستم.

بعد حضرت رو به عالم کرد و فرمود: اگر این گونه بشوید ما به سراغ شما می آییم.

نقطهی ضعف این عالم این بود که خلف وعده میکرد و این گونه حضرت به او درس دادند.» (5)

همچنین مرحوم حامد می فرمود:

«اگر با کسی در ساعت معینی وعده دارید و در همان ساعت در حال احتضار هستید وصیت کنید اگر مردم، جنازه ام را سر وعده ببرید تا خلف وعده نکرده باشید!» (6)

جناب شیخ (ره) می فرمود:

«هنگامی که پدرم در تهران از دنیا رفت، من در مشهد بودم. به من تلفن کردند که به تهران بروم؛ اما به شخصی در مشهد وعده داده بودم که یک هفته بعد، زمان آن می رسید.

شماره تلفنی هم از او نداشتم. وفای به عهد را ترجیح دادم و در مشهد ماندم و نه در تشییع جنازه و نه در مجالس سوم و هفتم پدرم شرکت نکردم! در مشهد ماندم و به قولم عمل کردم!» (7)

این کلمات گرانقدر انسان را یادِ نامهی مبارک امام ما، حجةبن الحسن علیهما السلام میاندازد که مسأله وفای به عهد را رکن مهمی در ظهورشان برشمردهاند:

«...وَ لَوْ أَنَّ أَشْیَاعَنَا وَفَّقَهُمُ اللَّهُ لِطَاعَتِهِ عَلَى اجْتِمَاعٍ مِنَ الْقُلُوبِ فِی الْوَفَاءِ بِالْعَهْدِ عَلَیْهِمْ لَمَا تَأَخَّرَ عَنْهُمُ الْیُمْنُ بِلِقَائِنَا وَ لَتَعَجَّلَتْ لَهُمُ السَّعَادَةُ بِمُشَاهَدَتِنَا عَلَى حَقِّ الْمَعْرِفَةِ وَ صِدْقِهَا مِنْهُمْ بِنَا فَمَا یَحْبِسُنَا عَنْهُمْ إِلَّا مَا یَتَّصِلُ بِنَا مِمَّا نَكْرَهُهُ وَ لا نُؤْثِرُهُ مِنْهُمْ وَ اللَّهُ الْمُسْتَعانُ وَ هُوَ حَسْبُنَا وَ نِعْمَ الْوَكِیلُ‏ وَ صَلَوَاتُهُ عَلَى سَیِّدِنَا الْبَشِیرِ النَّذِیرِ مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ الطَّاهِرِینَ وَ سَلَّم‏...» (8)؛ اگر شیعیان ما -که خداوند توفیق طاعتش را به آنان عنایت کند- در وفا به پیمانى که بر آنهاست، یکپارچگى و همدلى داشتند؛ هرگز میمنت و فیض ملاقات ما از آنها تأخیر نمى‏افتاد و بهزودی سعادت دیدار ما با معرفتى کامل و شناختى راستین نصیبشان مى‏شد. و هیچ چیز ما را از ایشان دور نساخته، مگر آن دسته از کردارشان که بر ما خوشایند نیست و از ایشان توقع نداریم... (9)

تعبیر حضرت در عبارات بالا که شرط دیدار را اجتماع و وحدت دلها بر پیمان با ایشان دانسته‏اند، نشان مى‏دهد که منظور از فیض ملاقاتى که وعده داده شده است، تشرفات شخصى و فردى نیست؛ زیرا این توفیق براى هر کسى که داراى شرایط لازم باشد، رخ خواهد داد و متوقف بر همدلی با دیگران نیست... (10)

نکته ای که در ورای این سخنان بر افراد تیز بین مخفی نمیماند، اهمیت فوق العاده حق الناس است که وفای به عهد میتواند یکی از مصادیق آن باشد.

مرحوم آیت الله العظمی بهجت فرمودهاند: «انتظار ظهور و فرج امام زمان –علیه السلام- با اذیّت دوستان آن حضرت، سازگار نیست.» (11)

مطلب مهم دیگر هم این که از لابه لای چنین مطالبی میفهمیم که مشکل از خود ماست. اگر ما خود را اصلاح کنیم، ظهور حضرت اتفاق میافتد. از جمله اینکه نفرمودند شما با کفار و... یکدل شوید.

مرحوم آیت الله العظمی بهجت میگویند:

«ائمه (علیهم السلام) فرموده اند: شما خود را اصلاح کنید، ما خودمان به سراغ شما می آییم و لازم نیست شما به دنبال ما باشید.»

الحمد لله رب العالمین

پی نوشت ها:

(1) بقره‏/177

(2) مائده/1

(3) الكافی، ج2، ص162؛ وسائل‏الشیعة، ج21، ص490

(4) النوادرللراوندی، ص5؛ بحارالأنوار، ج69، ص198؛ مستدرك‏الوسائل، ج16، ص97

(5) ماخذ : کتاب بهترین شاگرد شیخ، به نقل از سایت صالحین

(6) همان

(7) همان

(8) بحارالأنوار، ج53، ص177؛ الاحتجاج، ج2، ص498

(9) ترجمه نقل شده از سایت فطرت

(10) همان

(11) در محضر آیت الله العظمی بهجت، ج2، ص366

(12) همان، ص400

رهنما، گروه حوزه علمیه تبیان