نمایندگان محترم خسته نباشید!!!

«فوریت طرح نظارت بر نمایندگان در مجلس رد شد». این خبری بود كه بعد از ظهر یك شنبه از صحن علنی مجلس بر روی خروجی خبرگزاری های داخلی قرار گرفت.

نمایندگان مجلس هشتم كه خرداد ماه سال 89 به دیدار مقام معظم رهبری رفته بودند توصیه هایی از ایشان مبنی بر ارائه راهكار نظارت بر عملكرد نمایندگان را شنیدند. بعد از این جلسه بود كه احمد توكلی‌ (رئیس مركز پژوهش های مجلس)‌ و عده ای از همكارانش وارد گود شدند و طرح ارزشمند "نظارت بر عملكرد نمایندگان" را تهیه نمودند. پس از تهیه طرح اولیه، 150 نفر از نمایندگان با امضای خود این طرح را برای تصویب فوریت و سپس تصویب نهایی به صحن علنی مجلس فرستادند. اما در جلسه بعدازظهر یك شنبه مجلس، طرحی كه با 150 امضاء به صحن علنی رسیده بود از حدود 300 نماینده ملت كه تعدادی از آنها در جلسه حضور نداشتند با 81 رای مخالف و تنها 79 رای موافق یك فوریت آن رد شد تا این طرح بدون فوریت و به صورت عادی در روند كارهای مجلس قرار گیرد و بدین ترتیب امكان تصویب آن در طول عمر مجلس هشتم بسیار كاهش یافت.

طرح نظارت بر نمایندگان چه می گوید؟

طرح یك فوریتی نظارت بر نمایندگان مجلس كه بر اساس طرح اولیه احمد توكلی از سوی كمیسیون اصل 90 تهیه شده بود بر سه محور "نظارت مجلس بر مجلس"، نظارت مجلس بر نمایندگان و كمیسیون های تخصصی" و "نظارت مردم بر نمایندگان و مجلس" استوار است. این طرح مشتمل بر 4 فصل و 30 ماده می باشد كه از مهمترین مواد آن می توان به موارد زیر اشاره نمود:

ماده9- در صورتی كه نماینده مجلس متهم به ارتكاب جرم باشد، بازداشت وی در زمان نمایندگی صرفا با پیشنهاد كمیته و تصویب كمیسیون ممكن خواهد بود. در این موارد دادستان ادله مثبت برای بازداشت را به منظور سلب مصونیت از نماینده به هیئت رئیسه ارائه می‌دهد. این موارد خارج از نوبت در دستور كار كمیته نظارتی قرار خواهد گرفت و در صورتی كه ادله مذكور به تشخیص كمیته قانع كننده باشد، با پیشنهاد كمیته و تصویب كمیسیون از نماینده سلب مصونیت می‌شود، عدم سلب مصونیت از نمایندگان، مانع رسیدگی به اتهام او در مراجع قضایی نیست، ولی اجرای محكومیت سالب آزادی، با سلب مصونیت از نماینده و یا خاتمه دوره نمایندگی ممكن است.

ماده16- گزارش‌های واصله از كمیته نظارتی حداكثر ظرف یك ماه در كمیسیون مورد رسیدگی قرار گرفته و پس از احراز تخلف نماینده یا نمایندگان از این قانون، منشور اخلاقی، آئین نامه داخلی و سایر ضوابط لازم الاجرا كه شأن و منزلت مجلس یا نماینده را مخدوش نموده، مراتب برای مرتبه اول به هیات رئیسه گزارش می‌شود تا به نظر رئیس مجلس تصمیم مقتضی اتخاذ و یك یا چند مورد ذیل اعمال گردد:

الف - تذكر بدون درج در پرونده.

ب- اخذ تعهد كتبی مبنی بر عدم تكرار تخلف.

ج- تذكر كتبی با درج در پرونده.

د- كسر یك تا سه ماه حقوق و مزایا.

تبصره - در صورتی كه اقدامات نماینده جرم تلقی شود موضوع برای رسیدگی و صدور حكم به قوه قضائیه ارجاع خواهد شد.

ماده 17- منشور اخلاقی نمایندگان حاوی ضوابط و شاخص‌های موضوع سوگند نامه نمایندگان مندرج در اصل 67 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران و حفظ شئونات نمایندگان حداكثر ظرف سه ماه توسط كمیته نظارتی تهیه و با پیشنهاد كمیته مذكور به تصویب كمیسیون‌های مشترك اصل 90 و آئین نامه داخلی مجلس خواهد رسید.

ماده 23- به‏جز عضویت در هیئت علمی دانشگاه‌ها و تدریس و یا سمت‌های آموزشی در دانشگاه‌ها و مؤسسات پژوهشی و تحقیقاتی، تصدی‌ هر نوع شغل دیگر و نیز ریاست و مدیریت عامل و عضویت در هیئت مدیره، هیئت امنا، هیئت مؤسس و سایر اركان مؤسسات و شركت‌های خصوصی و تعاونی و مؤسسات و شركت‌هایی كه تمام یا قسمتی از سرمایه آن متعلق به دولت جمهوری اسلامی ایران و یا مؤسسات عمومی و یا شركت‌های دولتی است، همچنین شركت در طرح‌های مطالعاتی، پژوهشی و عمرانی به سفارش مؤسسات و شركت‌های مزبور به هر عنوان و نیز تصدی به هر نوع شغل و سرپرستی آن و قضاوت و وكالت دادگستری، مشاوره حقوقی و كارشناسی رسمی دادگستری و تصدی به دفاتر ثبت اسناد و املاك و ازدواج و طلاق، برای نمایندگان در زمان تصدی به نمایندگی ممنوع است.

ماده 24- در صورت نقض حكم ماده 23 موضوع در كمیته نظارتی بررسی و با اعلام كمیته نظارتی این نماینده مكلف است ظرف ده روز از سمت‌های مربوطه استعفا داده و مراتب را كتبا به كمیته اعلام نماید، در غیر این صورت موضوع با تصویب كمیسیون ضمن اعلام به شورای نگهبان، جهت رسیدگی وفق قانون ممنوعیت تصدی بیش از یك شغل، به قوه قضائیه ارجاع خواهد شد.

تبصره- در هر صورت پس از صدور حكم محكومیت از سوی قوه قضائیه تمامی دریافت‌های غیرقانونی نماینده به‎خلاف حكم این قانون پس ازتصدی به سمت نمایندگی، باید از سوی متخلفین از این ماده به حساب خزانه واریز شود. این افراد مجاز به ثبت‏نام برای انتخاب در دوره بعدی نیستند.

ماده 25- نمایندگان موظفند تمامی منابع درآمدی مستمر و نیز دارایی‌های منقول و غیرمنقول خود و همسرشان را در ابتدای هر دوره نمایندگی به كمیسیون، طبق فرمی استاندارد اعلام نمایند.

ماده 28- استفاده از اختیارات نمایندگی و اخذ هر نوع امكانات و امتیازات از بخش دولتی، عمومی و خصوصی به هر عنوان و هر شكل، توسط نماینده به نفع خود و اقربای وی به‏ناحق و اعمال نفوذ و استفاده از سمت نمایندگی برای این منظور و سوء استفاده از اطلاعات و اسناد در دسترس وی ممنوع است.

انتقاد ها در راه است

در ماه های اخیر نمایندگان محترم مجلس در تمامی موارد كوچك و بزرگ اتفاق افتاده در كشور، اظهار نظر های شخصی و تمامی موارد اینچنینی نقد های تندی به قوه مجریه و سایر دستگاه های اجرایی داشته اند كه اكثر این انتقادات متوجه رئیس دولت و در اعتراض به اجرا نكردن قانون بوده است. بدیهی است كه نمایندگان بنا بر نقش نظارتی خود وظیفه دارند بر عملكرد تمامی دستگاه های نظارت كنند اما نمی توان از كنار انتقادات اشخاص حقیقی و حقوقی نسبت به عملكرد نمایندگان نیز به سادگی عبور كرد. به نظر می رسد كه عبور از قانون و اقدامات فرا قانونی و بعضا غیر قانونی چه در قوه مجریه، چه در قوه مقننه و چه در سایر دستگاه های اجرایی سبب خواهد شد تا نه تنها كارها بهتر انجام نشده بلكه امكان دارد سبب دوری كشور از سیاست گذاری های درست انجام گرفته شود. به همین دلیل هم چنان كه قوه مقننه و نمایندگان مجلس بر فعالیت قوه مجریه نظارت می كنند انتظار می رود نهاد نظارتی با دستورات مدونی نیز عملكرد نمایندگان منتخب مردم در مجلس را تحت نظر داشته باشند. مسئله ای كه رهبر انقلاب به خوبی آن را درك كرده و پیشنهاد مدل نظارتی "‌نظارت بر نمایندگان" را بر اساس آن پیشنهاد نمودند. طرحی كه تصویب آن می تواند یكی از  افتخارات دوره هشتم مجلس شورای اسلامی محسوب شود. اما نمایندگان كه همواره فوت وقت در پاسخگویی به انتقادات و اعتراض نسبت به مصادیق بی قانونی دستگاه های اجرایی حتی برای چند ساعت را نیز جایز نمی دانند این بار ترجیح دادند "نظارت بر خودشان" را در اولویت قرار ندهند. رد فوریت این طرح سبب شد كه احتمالا بحث نظارت از بیخ گوش مجلس هشتم بگذرد.

طرح نظارت بر عملکرد نمایندگان در حالی قرار است به صورت عادی در نوبت طولانی مورد بررسی قرار گیرد که برخی از کارشناسان تصویب این طرح را در باقیمانده عمر دو ساله مجلس هشتم را امکان پذیر نمی دانند؛ این در حالی است که رهبری در جلسه خرداد ماه خود با نمایندگان عنوان کرده بودند که " من معتقدم که شما دو سال دیگر توى مجلسید، معلوم نیست بعد از این توى مجلس باشید یا نباشید؛ ممکن است دیگر هرگز گذارتان به مجلس نیفتد؛ اما صدها و صدها نفر در طول زمان از اینجا عبور خواهند کرد؛ کسانى خواهند آمد و روى این صندلى‌ها خواهند نشست. اگر شما امروز توانستید یک سازوکار کنترلىِ متقن و محکم براى نظارت بر کار نماینده پایه‌گذارى کنید، تا هر وقتى که این دستگاه خوب کار کند، اجرش مال شماست؛ مزد الهى‌اش مال شماست. آن طرف قضیه هم متأسفانه همین جور است. اگر امروز با قدرتى که خدا به شما داده - توان نمایندگى - میتوانید این ابزار کنترلى را کار بگذارید، ولى کار نگذارید، از شما سؤال خواهد شد. روز قیامت خدا سؤال می کند".

پیش از این نیز طرح "حفظ منزلت قوه مقننه " که نمایندگان را از همراه شدن در سفر ها و مراسم های پر هزینه دولتی، دریافت هدیه و انتصاب در هیات مدیره شرکت های دولتی منع می کرد و توسط مرکز پژوهش های مجلس تهیه شده بود نمایندگان به علت ترس از کسب رای ناکافی، از خیر رای گیری آن در صحن علنی گذشتند تا احتمالا در صورت عدم تصویب طرح آبروی مجلس نرود. (فوریت طرح نظارت بر نمایندگان در مجلس رد شد، سایت خبری الف،‌  4 مهر 89)

همزمانی تصویب فوریت طرح نظارت نمایندگان بر خودشان با انتقاد های مجلسی ها از دولت و همچنین نطق های نمایندگان در برابر اظهارنظر آقای احمدی نژاد درباره "در راس امور نبودن مجلس" بسیار جالب توجه است و می تواند تامل بر انگیز باشد.

سیدمحمدلواسانی/گروه جامعه و ارتباطات

تنظیم:سعید آقازاده