آیا تحریم می شویم؟

مقدمه:

اوباما پس از موفقیت خود در تصویب نظام بیمه فراگیر برای آمریکایی ها که یک موفقیت داخلی می باشد،نیازمند یک پیروزی بین المللی است.اوباما در عرصه بین المللی تقریبا ناکام بوده است.اگرچه شعار تغییر او و تغییر لحن او در برخی مقاطع باعث جلب توجه شد اما در عمل نتوانست باعث تعطیلی گوانتانامو شود،گفتگوهای به ظاهر صلح خاورمیانه را میان تشکیلات محمود عباس و رژیم صهیونیستی احیا کند و حتی دربرابر ایران به موفقیتی دست یابد.اگر چه اوباما می کوشد با تاکید بر اهتمام خود بر مساله گرم شدن زمین و تغییرات اقلیمی و یا خلع سلاح بین المللی هسته ای وجهه مثبت و متعاملی از ایالات متحده در عرصه بین المللی به تصویر بکشد، اما واقعیتهای عرصه بین المللی موید این تغییرات نیستند.اوباما در برابر ایران اگرچه پروژه اصلاح ادبیات را بدون تغییر بنیادین در رویکرد را به اجرا گذاشت و به قول رهبر معظم انقلاب دستکش مخملی را به دست چدنی خود کرد اما نتوانست موفقیتی را به دست آورد. مساله انتقال سوخت هسته ای از ایران به غرب که موافقت اولیه آن در نشست ژنو گرفته شد با هوشیاری مقام معظم رهبری متناسب با منافع ملی ما بازتعریف شد و اوباما نتوانست از این فرصت نیز برخوردار شود. لذا دستگاه سیاست خارجی آمریکا با تلاش بیشتر کوشید ضمن بزرگنمایی خطر هسته ای ایران زمینه تحریم بیشتر ایران را فراهم سازد.

برای این کار ایالات متحده نیازمند آرای تمام اعضای دائم شورای امنیت و کشورهای بزرگ و قدرتهای منطقه ای موسوم به گروه بیست بود. دولت اوباما با طراحی"کنفرانس بین المللی امنیت اتمی" در واشنگتن دو هدف عمده را دنبال می کرد:

الف)اهداف پرستیژی: آمریکا برای اصلاح چهره خود در عرصه جهانی اقدامات تبلیغاتی و دیپلماتیک جدیدی را آغاز کرده است. امضای پیمان کاهش سلاحهای استراتژیک با روسیه در هفته گذشته و اعلام دکترین اتمی اوباما در این چارچوب است. کنفرانس واشنگتن از مهمترین اقدامات در این زمینه می باشد که دولت ایالات متحده خود را پیشگام عاری سازی جهان از خطرات هسته ای معرفی می سازد.

ب)اهداف عینی ناظر بر تحریم بیشتر ایران: بنا به اذعان ناظران غربی اگرچه مساله ایران در دستور کار رسمی کنفرانس سران قرار ندارد اما اکثر دیدارهای دیپلماتیک در این کنفرانس با موضوع ایران بود. آمریکا می کوشد با استفاده از امتیاز میزبانی خود، کشورهای بی طرفتر در شورای امنیت مانند روسیه و چین را به سمت خود متمایل کند و از سوی دیگر حمایت قدرتهای منطقه ای که جزو شرکای اقتصادی ایرانند را برای تحریم های بیشتر به دست آورد.

حال با توجه به اهمیت موضوع در ابتدا به معرفی این کنفرانس و در ادامه به نتایج مرتبط با تحریم ایران خواهیم پرداخت:

کنفرانس بین المللی امنیت اتمی :

نشست سران کنفرانس "امنیت هسته ای" روز سه شنبه 24 فروردین(13 آوریل) رسما آغاز شد؛ هرچند گفتگوهای حاشیه ای آن ها از دو روز قبل آغاز شده بود. نمایندگان ۴۷ کشور که در بین آن ها رهبران ۴۰ کشور دیده می شوند، در این کنفرانس دو روزه شرکت دارند. ایران، کره شمالی و سوریه که آمریکا از آنها به دلیل برنامه های اتمیشان انتقاد می کند، به این کنفرانس دعوت نشدند.

چگونگی ایمن سازی مواد اتمی در سراسر جهان در دستور کار این اجلاس قرار دارد. در حالى که قدرت‌هاى بزرگ در حاشیه کنفرانس امنیت هسته‌اى در واشنگتن به رایزنی در مورد تشدید تحریم‌ها علیه ایران پرداختند، کنترل و نظارت بیشتر بر مواد هسته‌ای موضوع اصلی مباحث نخستین روز کنفرانس واشنگتن بود. اوباما  رییس جمهوری آمریکا روز سه شنبه در دومین و آخرین روز کنفرانس بین المللی امنیت اتمی در واشنگتن، گفت اگرچه تهدید جنگ اتمی بین ملت ها کاهش یافته، اما گروه های تروریستی مانند القاعده سعی دارند مواد اتمی به دست آورند. وی همچنین از کره جنوبی بعنوان میزبان نشست آتی امنیت هسته ای نام برد که قرار است در سال 2012 برگزار شود.

رهبران و سران کشورهای حاضر در پیش‌نویس بیانیه پایانی این نشست خود را متعهد ساخته‌اند که برای کنترل تمام «مواد هسته‌ای حفاظت نشده» در عرض چهار سال تلاش کرده و برای مقابله با قاچاق مواد هسته‌ای بکوشند.

اما این کنفرانس دارای دو حاشیه دیپلماتیک معنا دار بود. به گونه ای که یک ناظر بی طرف می تواند دوگانگی شگفت انگیز سیاست خارجی آمریکا را درک کند. این دو حاشیه مهم عبارتند از:

الف: یک رییس جمهور مادام العمر رهبر نمونه از دید اوباما

از جمله مهم‌ترین ملاقات‌هایی که اوباما در روز پیش از برگزاری کنفرانس واشنگتن داشت، دیدار او با نور سلطان نظربایف رئیس‌جمهور مادام‌العمر قزاقستان بود. اگر چه نظربایف قزاقستان را با مطابق با قواعد متعارفی دمکراسی اداره نمی‌کند و در واقع یک رییس جمهور دیکتاتور مادام العمر است، ولی به دلیل اهمیت استراتژیکی و ارزش منابع طبیعی قزاقستان و همچنین اقدامات نظربایف برای نزدیکی به غرب و بخصوص دست شستن از سلاح‌های اتمی و موشکی آن کشور وارسال مواد و موشکهای هسته ای به آمریکا ، اوباما در تمجید وی، او را «رهبر نمونه» نامید.

ب- فرار نتانیاهو از این کنفرانس:

اگرچه اوباما از نتانیاهو برای حضور در این کنفرانس دعوت کرد اما نتانیاهو برنامه سفرش به آمریکا را لغو کرد! بر اساس برخی گزارشهای منتشر شده نتانیاهو این تصمیم را پس از آن اتخاذ کرد که از قصد ترکیه و مصر برای طرح و بحث درباره  زرادخانه اتمی اسرائیل مطلع شد. البته حدس او درست بود چرا که اردوغان نخست وزیر ترکیه با همین موضع به این کنفرانس آمد و در مصاحبه کریستین امانپور ضمن اشاره به وجود تسلیحات هسته ای در دست برخی طرفها ( رژیم اسرائیل ) گفت: چرا اقداماتی را که در برابر ایران انجام می شود در مورد طرفهایی که ان.پی.تی را نپذیرفته اند انجام نمی شوند؟ این موضوع یکی از دلایلی است که موجب نگرانی من شده است. این مهم است که ما بر این مشکلات غلبه کنیم که اگر این چنین شود می توانیم صلح را در خاورمیانه مستحکم کنیم.

ایران و کنفرانس واشنگتن:

هر چند موضوع برنامه اتمى ایران در دستور کار نشست واشنگتن قرار ندارد، اما در دیدارهایى که در حاشیه این کنفرانس برگزار شده است، موضوع تشدید تحریم‌ها علیه ایران مورد بررسى قرار گرفته است.در واقع می توان گفت که دستور کار غیر رسمی کنفرانس اتخاذ تفاهمی جمعی علیه ایران بود که آنگونه که خواهیم گفت آمریکا موفق به اعمالش نشده است.

موضع روسیه:

روسیه در این معادله به سمت آمریکا گرایش یافته است.عدم تحویل سیستم اس سیصد به ایران نشانه ای از این گرایش است .البته روسیه هم چنان به عدم تحریم نفتی ایران اعتقاد دارد. روز دوشنبه دیمیتری مدودف، رئیس جمهوری روسیه، با تحریم ایران در حوزه نفت و انرژی مخالفت کرد و هشدار داد که تحریم ایران در این حوزه، می‌تواند به یک «فاجعه انسانی» ختم شود.

اما موضع او دربرابر مخالفت ایران با پیشنهاد غرب برای انتقال سوخت هسته ای قابل توجه است.او گفت اصرار تهران به غنی سازی بالای اورانیوم نشان دهنده «تمایل ایران به ورود به درگیری» با جامعه بین المللی است.دیمیتری مدودف همچنین از  سرپیچی جمهوری اسلامی ایران از پذیرش پیشنهاد بین المللی و مورد حمایت سازمان ملل متحد مبنی بر انتقال سوخت اتمی به روسیه، فرانسه یا ترکیه برای غنی سازی بیشتر، انتقاد کرد.

موضع چین:

چین و موضع او در شورای امنیت یکی از دغدغه های آمریکا است.موضع چین بیش از روسیه به سود ایران است و اوباما

می کوشد چین را به سوی خود بکشاند. اوباما، رییس جمهور آمریکا در دیدار ۹۰ دقیقه‌اى خود با هو جینتائو، رییس جمهور چین، در باره راه‌هاى متقاعد ساختن ایران به چشم‌پوشى کردن از برنامه اتمى جنجال‌برانگیزش رایزنى کرد.اما با فاصله کمی با این گفتگو جیانگ یو، سخنگوی وزارتخانه خارجه چین گفت: چین می خواهد گفت و شنود با ایران ادامه پیدا کند، اما از امکان وضع تحریم های جدید در صورت شکست دیپلماسی حمایت می کند. وی افزود چین معتقد نیست که فشار و تحریم به تنهایی رویارویی بین المللی با ایران را حل خواهد کرد.

قدرتهای منطقه ای:

در ادبیات اقتصاد سیاسی جدید از هند و برزیل در کنار چین و روسیه به عنوان قدرتهای نوظهور اقتصادی یاد می شود.آمریکا برای هم نوایی این کشورها با تحریم بیشتر و سختگیرانه بویژه در حوزه نفتی کوشیده است اما نخست وزیر هند  دیروز در دیدار با اوباما رئیس جمهور آمریكا گفت: راه حل دیپلماتیك بهترین مسیر برای رسیدن به توافق با ایران و برطرف كردن نگرانی هاست.هم چنین وزیر دفاع برزیل گفت: کشورش راه حل دیپلماسی را برای حل موضوع هسته ای ایران به اقدامات سختگیرانه ترجیح می دهد. موضع برزیل این است که در این باره باید مسیر گفتگو تا آخر طی شود و جامعه جهانی این تضمین ها را به ایران بدهد که به هیچ وجه مورد تهاجم نظامی قرار نخواهد گرفت.

ترکیه نیز دارای چنین مواضعی است. "رجب طیب اردوغان" در مصاحبه با شبکه خبری سی.ان.ان، ضمن اعلام مخالفت خود با حمایت از تحریم ایران گفت: ترکیه تمایل دارد تا به عنوان میانجی در حل موضوع هسته ای ایران نقش ایفا کند.

نتیجه گیری:

اگرچه ایالات متحده آمریکا همراهی اعضای غربی شورای امنیت به علاوه آلمان را به دست آورده است و در حال نزدیکی مواضع روسیه به خود می باشد اما عملی شدن تحریمهای بیشتر و سختگیرانه تر بویژه در بخش نفت و گاز علیه ایران نیازمند رای چین به این قطعنامه و همکاری عملی شرکای تجاری ایران و قدرتهای نوظهور اقتصادی مانند هند،ترکیه و برزیل است.حمایتی که تا کنون اوباما موفق به جلب آنها نشده است.کنفرانس واشنگتن نیز نتوانست این مواضع را به هم نزدیک کند.در این وضعیت یا اوباما و گروه 5+1 باید در محتوای تحریمها تجدید نظر کنند و یا امتیازات عینی به این کشورها دهند.